{"id":50521,"date":"2025-02-07T14:24:27","date_gmt":"2025-02-07T13:24:27","guid":{"rendered":"https:\/\/uksw.edu.pl\/?post_type=badania_i_nauka&p=50521"},"modified":"2025-02-07T18:41:22","modified_gmt":"2025-02-07T17:41:22","slug":"w-obronie-laciny-w-podrozy-do-zrodel-cywilizacji","status":"publish","type":"badania_i_nauka","link":"https:\/\/uksw.edu.pl\/en\/badania-i-nauka\/w-obronie-laciny-w-podrozy-do-zrodel-cywilizacji\/","title":{"rendered":"W obronie \u0142aciny. W podr\u00f3\u017cy do \u017ar\u00f3de\u0142 cywilizacji"},"content":{"rendered":"\n

– Dop\u00f3ki istnieje w\u0105ski kr\u0105g specjalist\u00f3w bieg\u0142ych w znajomo\u015b\u0107 j\u0119zyk\u00f3w klasycznych, dop\u00f3ty mamy pewno\u015b\u0107, \u017ce nie stracili\u015bmy \u0142\u0105czno\u015bci z fundamentami naszej kultury. Je\u017celi odetniemy si\u0119 od korzeni, podatni na manipulacj\u0119, nie b\u0119dziemy wiedzieli sk\u0105d przychodzimy i dok\u0105d zmierzamy\u00a0– m\u00f3wi filolog klasyczny dr Filip Doroszewski z UKSW.<\/strong><\/h2>\n\n\n\n

Czy znajomo\u015b\u0107 \u0142aciny jest dzi\u015b przydatna jedynie prawnikom, lekarzom i duchownym? Czy w XXI wieku jest nam potrzebna wiedza o kolebce naszej cywilizacji – staro\u017cytnych Grecji i Rzymie?<\/strong><\/p>\n\n\n\n

\u0141acina pozostaje w kulturze europejskiej zakorzenionej w cywilizacji grecko-rzymskiej elementem niezb\u0119dnej formacji intelektualnej. Francuski filozof R\u00e9mi Brague napisa\u0142, \u017ce Europa jest Europ\u0105 w\u0142a\u015bnie dlatego, \u017ce na przestrzeni wiek\u00f3w potrafi\u0142a wci\u0105\u017c na nowo i konsekwentnie powraca\u0107 do rzymskiego modelu, na kt\u00f3rym wyros\u0142a. Zastanawiaj\u0105c si\u0119 kim jeste\u015bmy i sk\u0105d przychodzimy w spos\u00f3b naturalny  odwo\u0142ujemy si\u0119 do naszego dziedzictwa, kt\u00f3rego nieod\u0142\u0105czn\u0105 cz\u0119\u015bci\u0105 s\u0105 j\u0119zyki klasyczne.<\/p>\n\n\n\n

W czasach, w kt\u00f3rych powszechnie uczono \u0142aciny i greki w szko\u0142ach, uczniowie czytali w oryginale Platona i Arystotelesa, Cycerona i tragik\u00f3w greckich. Obcowali z napisanymi w j\u0119zykach klasycznych dzie\u0142ami geniuszy, kt\u00f3rych spojrzenie na kwestie pi\u0119kna i dobra, prawa i moralno\u015bci ukszta\u0142towa\u0142o nasz kr\u0105g cywilizacyjny.<\/p>\n\n\n\n

Nie jest mo\u017cliwe ani potrzebne, \u017ceby \u0142acin\u0119 czy grek\u0119 znali dzi\u015b wszyscy. Dop\u00f3ki jednak istnieje w\u0105ski kr\u0105g specjalist\u00f3w bieg\u0142ych w znajomo\u015bci j\u0119zyk\u00f3w klasycznych, dop\u00f3ty mamy pewno\u015b\u0107, \u017ce nie stracili\u015bmy \u0142\u0105czno\u015bci z fundamentami naszej kultury. Bowiem nie tylko filologom klasycznym, teologom czy historykom staro\u017cytno\u015bci, ale ka\u017cdemu kto mieni si\u0119 cz\u0142owiekiem wykszta\u0142conym, potrzebne s\u0105 takie punkty odniesienia. Ta zakorzeniona w j\u0119zyku \u015bwiadomo\u015b\u0107 chroni nas przed zap\u0119dami rewolucjonist\u00f3w, kt\u00f3rzy chc\u0105 budowa\u0107 nowy wspania\u0142y \u015bwiat. O ile bowiem ewolucja oznacza post\u0119p z zachowaniem \u0142\u0105czno\u015bci z tradycj\u0105, o tyle rewolucja zrywa z przesz\u0142o\u015bci\u0105, jest rodzajem choroby autoimmunologicznej spo\u0142ecze\u0144stwa, z charakterystycznym wrogim nastawieniem do tego co ju\u017c by\u0142o. Dost\u0119p do \u017cywej tradycji pozwala nam odczytywa\u0107 przesz\u0142o\u015b\u0107 w spos\u00f3b nie przek\u0142amany.<\/p>\n\n\n\n

W staro\u017cytno\u015bci stworzono szereg koncepcji, np. dotycz\u0105cych pa\u0144stwa i obywateli, kt\u00f3re nadal s\u0105 decyduj\u0105ce dla naszego sposobu my\u015blenia. Odkryte w\u00f3wczas niezmienne prawdy o cz\u0142owieku, nawet je\u015bli nie obowi\u0105zuj\u0105 dzi\u015b w tej samej postaci, wci\u0105\u017c mog\u0105 by\u0107 punktem wyj\u015bcia do my\u015blenia o wsp\u00f3\u0142czesnym cz\u0142owieku. Prawnicy nadal ucz\u0105 si\u0119 \u0142aci\u0144skich paremii, tych sformu\u0142owanych w skondensowanej formie prawide\u0142. One s\u0105 pomostem \u0142\u0105cz\u0105cym staro\u017cytno\u015b\u0107  ze wsp\u00f3\u0142czesno\u015bci\u0105, bo mimo dziel\u0105cych je paru tysi\u0119cy lat, te zasady nadal obowi\u0105zuj\u0105.<\/p>\n\n\n\n

Ostatnia pr\u00f3ba przywr\u00f3cenia \u0142aciny do szk\u00f3\u0142 spe\u0142z\u0142a na niczym.<\/strong><\/p>\n\n\n\n

W dwudziestoleciu mi\u0119dzywojennym nauka \u0142aciny by\u0142a czym\u015b powszechnym, jeszcze do roku 1989 nie nale\u017ca\u0142a do rzadko\u015bci. Z czasem wypierana, bo zmieni\u0142 si\u0119 tzw. model kulturowy. Dzi\u015b jest to model utylitarny, nastawiony na praktyczne rozwi\u0105zania. \u017beby obs\u0142ugiwa\u0107 kom\u00f3rk\u0119 czy by\u0107 odbiorc\u0105 popkultury nie trzeba zna\u0107 \u0142aciny. Zreszt\u0105 kultura popularna odwo\u0142uje si\u0119 do kultury antycznej jedynie po to, by w atrakcyjnym kostiumie zakomunikowa\u0107 co\u015b o sobie samej.<\/p>\n\n\n\n

Przed kilkoma laty na jednym z bawarskich uniwersytet\u00f3w, wyk\u0142adowcy nieco zak\u0142opotani m\u00f3wili mi, \u017ce maj\u0105 tylko dwustu student\u00f3w filologii klasycznej. To niema\u0142o, ale w Bawarii \u0142acina nauczana jest w szko\u0142ach, za\u015b absolwenci studi\u00f3w klasycznych maj\u0105 zagwarantowan\u0105 prac\u0119 w szko\u0142ach. I to pomaga w utrzymywaniu sztafety pokole\u0144.<\/p>\n\n\n\n

W dzisiejszych czasach \u0142acina zosta\u0142a sprowadzona do rangi j\u0119zyka specjalistycznego. Ucz\u0105 si\u0119 jej i pos\u0142uguj\u0105 si\u0119 ni\u0105 biolodzy, prawnicy czy medycy. J\u0119zyk \u0142aci\u0144ski cho\u0107 w niewielkim stopniu pozosta\u0142 dla nich tym czym jest angielski, mi\u0119dzynarodowy \u015brodek porozumienia w handlu czy naukach \u015bcis\u0142ych.<\/p>\n\n\n\n

Natomiast w naukach humanistycznych troska o nauczanie j\u0119zyk\u00f3w klasycznych zanika. A przecie\u017c np. historyk literatury polskiej powinien zna\u0107 j\u0119zyk \u0142aci\u0144ski cho\u0107by w niewielkim stopniu, poniewa\u017c \u0142acina by\u0142a konstytutywnym elementem naszego pisarstwa a\u017c do ko\u0144ca XVIII wieku. Nie ka\u017cdy wie, \u017ce Kochanowski jest znany poza Polsk\u0105 r\u00f3wnie\u017c dlatego, \u017ce wiele pisa\u0142 po \u0142acinie. \u017beby rozumie\u0107 literatur\u0119 staropolsk\u0105, ale i \u201ePana Tadeusza\u201d Adama Mickiewicza, i \u201eTrylogi\u0119” Henryka Sienkiewicza, trzeba cho\u0107 troch\u0119 zna\u0107 \u0142acin\u0119. Trudno w og\u00f3le zrozumie\u0107 literatur\u0119 polsk\u0105 bez \u0142aciny. Dla Polak\u00f3w jest ona od wiek\u00f3w kluczowym elementem kultury.<\/p>\n\n\n\n

Jak bardzo oddalili\u015bmy si\u0119 od czas\u00f3w, w kt\u00f3rych \u0142acina by\u0142a j\u0119zykiem \u0142\u0105cz\u0105cym Europ\u0119?<\/strong><\/p>\n\n\n\n

To jasne, \u017ce nie przychodz\u0105 na \u015bwiat ludzie, kt\u00f3rzy od urodzenia m\u00f3wi\u0105 po \u0142acinie, natomiast mo\u017cemy wskaza\u0107 nieprzerwan\u0105 tradycj\u0119 u\u017cywania \u0142aciny do r\u00f3\u017cnych cel\u00f3w w szeroko poj\u0119tej kulturze europejskiej. Po upadku cesarstwa rzymskiego przez wieki \u0142acina by\u0142a obecna w ka\u017cdej niemal dziedzinie \u017cycia. Ludzie \u015bwiatli w ca\u0142ej Europie pos\u0142ugiwali si\u0119 \u0142acin\u0105. \u0141acina by\u0142a oficjalnym j\u0119zykiem Ko\u015bcio\u0142a, po \u0142acinie wyk\u0142adano na uniwersytetach. W Polsce za\u015b istnia\u0142a za\u015b szczeg\u00f3lna maniera wtr\u0105cania makaronizm\u00f3w, ca\u0142ych fraz po \u0142acinie. M\u00f3wiono: Eques Polonus sum, Latine loquor<\/em> czyli jestem polskim szlachcicem, m\u00f3wi\u0119 po \u0142acinie. W odr\u00f3\u017cnieniu od autokratycznych tradycji wschodu czy absolutystycznych tradycji Zachodu, b\u0119d\u0105ce ewenementem europejskim polska demokracja szlachecka i kultura sarmacka, maj\u0105 sw\u00f3j duchowy rodow\u00f3d w rzymskiej kulturze republika\u0144skiej. Kulturze pojmuj\u0105cej pa\u0144stwo jako obiekt wsp\u00f3lnej troski obywateli z ca\u0142\u0105 jej aparatur\u0105 poj\u0119ciow\u0105 \u2013 stworzon\u0105 rzecz jasna w j\u0119zyku \u0142aci\u0144skim. Bardzo wiele terminologii zwi\u0105zanej z prawem, religi\u0105 i ko\u015bcio\u0142em przyj\u0119li\u015bmy wprost z \u0142aciny. Ten, kto jest w stanie odczytywa\u0107 \u0142aci\u0144skie inskrypcje umieszczone na murach starych miast, zna jego przesz\u0142o\u015b\u0107.<\/p>\n\n\n\n

\u0141acina rozbudza i kszta\u0142tuje wyobra\u017ani\u0119 j\u0119zykow\u0105, wywar\u0142a chocia\u017cby znacz\u0105cy wp\u0142yw na spos\u00f3b opisu gramatyki polskiej. Pomaga w nauce innych j\u0119zyk\u00f3w, zw\u0142aszcza roma\u0144skich. Mo\u017cna nauczy\u0107 si\u0119 ich co prawda bez znajomo\u015bci \u0142aciny, ale poznanie gramatyki \u0142aci\u0144skiej gwarantuje znacznie g\u0142\u0119bsze zrozumienie ich struktury. Ponadto np. dla kogo\u015b pos\u0142uguj\u0105cego si\u0119 na co dzie\u0144 j\u0119zykiem angielskim znajomo\u015b\u0107 \u0142aciny jest wprowadzeniem w kategorie ca\u0142kiem mu nieznane (jak np. system przypadk\u00f3w).<\/p>\n\n\n\n

Kiedy przed dwoma laty rozmawiali\u015bmy o dzia\u0142aj\u0105cym na UKSW kole naukowym Kalokagatia, kt\u00f3rego jest Pan opiekunem, m\u00f3wi\u0142 Pan: \u201ew czasach gdy studia staj\u0105 si\u0119 szko\u0142\u0105 zawodow\u0105, my nawi\u0105zujemy do starej szko\u0142y studiowania, kt\u00f3ra daje formacj\u0119 intelektualn\u0105 i duchow\u0105\u201d.<\/strong><\/p>\n\n\n\n

Jeszcze do niedawna celem humanistycznego szkolnictwa wy\u017cszego  by\u0142o formowanie mo\u017cliwie wszechstronnie wykszta\u0142conych absolwent\u00f3w. W dzisiejszych czasach, gdy wszystko jest projektem biznesowym, tak\u017ce cele edukacji sta\u0142y si\u0119 znacznie bardziej utylitarne. Studia s\u0142u\u017c\u0105ce pog\u0142\u0119bionej refleksji nad rzeczywisto\u015bci\u0105 s\u0105 podejrzane, bo nie nios\u0105 obietnicy bezpo\u015bredniego zysku.<\/p>\n\n\n\n

Je\u015bli jednak odetniemy si\u0119 od korzeni, stracimy kontakt z dziedzictwem, kt\u00f3rego elementami s\u0105 \u0142acina i greka, utracimy mo\u017cliwo\u015b\u0107 odwo\u0142ywania si\u0119 do \u017ar\u00f3de\u0142 naszej cywilizacji, nie b\u0119dziemy wiedzieli sk\u0105d przychodzimy, dok\u0105d zmierzamy. Istnieje bowiem niebezpiecze\u0144stwo, \u017ce cz\u0142owiek, kt\u00f3ry ma znikom\u0105 wiedz\u0119 o przesz\u0142o\u015bci jest podatny na manipulacj\u0119. \u0141atwo mo\u017cna go omami\u0107, wm\u00f3wi\u0107 mu wszystko. A st\u0105d tylko krok do wegetacji kulturowej, bezrefleksyjnego kopiowania podsuwanych nam gotowych rozwi\u0105za\u0144, bez wzgl\u0119du na ich prawdziw\u0105 warto\u015b\u0107.<\/p>\n\n\n\n

Znany prawnik, ks. prof. Franciszek Longchamps de Berier napisa\u0142, \u017ce \u0142acina to  nie tylko j\u0119zyk, ale tak\u017ce \u201ezestaw poj\u0119\u0107 i wyobra\u017ce\u0144\u201d jakimi przez stulecia pos\u0142ugiwali si\u0119 wykszta\u0142ceni ludzie Zachodu, co odr\u00f3\u017cnia\u0142o nasz\u0105 cywilizacj\u0119 od innych wielkich cywilizacji.<\/strong><\/p>\n\n\n\n

Cz\u0119sto w obronie \u0142aciny przywo\u0142uje si\u0119 taki oto argument, \u017ce \u0142acina jest szko\u0142\u0105 my\u015blenia, organizuje, porz\u0105dkuje. Trudno oczywi\u015bcie pomin\u0105\u0107 ten aspekt. Gramatyka \u0142aci\u0144ska jest uporz\u0105dkowana, matematyczna. Ale to tylko m\u00f3wienie o – oczywi\u015bcie istotnej – formie, konstrukcji gramatyczno-sk\u0142adniowej, nadaj\u0105cej pewne ramy wypowiedziom czy s\u0142u\u017c\u0105cej do my\u015blenia o j\u0119zyku jako takim. Daleko wi\u0119ksze znaczenie ma jednak tre\u015b\u0107, kt\u00f3r\u0105 j\u0119zyk \u0142aci\u0144ski ze sob\u0105 niesie. Samo dziedzictwo kulturowe zwi\u0105zane j\u0119zykiem \u0142aci\u0144skim. My\u015bl\u0119, \u017ce jego utrata by\u0142aby ogromn\u0105 strat\u0105, prowadzi\u0142oby do skarlenia intelektualnego, duchowego. Nasza kultura jest ufundowana na kulturze grecko-rzymskiej, dlatego \u0142acina jest tak\u017ce naszym j\u0119zykiem.<\/p>\n\n\n\n

Rozmawia\u0142a Joanna Herman<\/p>\n\n\n\n

\"\"<\/figure>
\n

Dr Filip Doroszewski <\/strong>– jest filologiem klasycznym, adiunktem na Wydziale Nauk Humanistycznych  UKSW. Opiekuje si\u0119 studenckim ko\u0142em naukowym filolog\u00f3w klasycznych Kalokagatia. W swoich badaniach naukowych zajmuje si\u0119 rol\u0105 Dionizosa w antycznej refleksji religijnej, filozoficznej i politycznej. Bada r\u00f3wnie\u017c patrystyczn\u0105 egzegez\u0105 Biblii, szczeg\u00f3lnie w poezji p\u00f3\u017anoantycznej.<\/p>\n<\/div><\/div>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"

– Dop\u00f3ki istnieje w\u0105ski kr\u0105g specjalist\u00f3w bieg\u0142ych w znajomo\u015b\u0107 j\u0119zyk\u00f3w klasycznych, dop\u00f3ty mamy pewno\u015b\u0107, \u017ce nie stracili\u015bmy \u0142\u0105czno\u015bci z fundamentami naszej kultury. Je\u017celi odetniemy si\u0119 od korzeni, podatni na manipulacj\u0119, nie b\u0119dziemy wiedzieli sk\u0105d przychodzimy i dok\u0105d zmierzamy\u00a0– m\u00f3wi filolog klasyczny dr Filip Doroszewski z UKSW. Czy znajomo\u015b\u0107 \u0142aciny jest dzi\u015b przydatna jedynie prawnikom, lekarzom […]<\/p>\n","protected":false},"featured_media":50478,"parent":0,"menu_order":0,"template":"","meta":{"_acf_changed":false,"inline_featured_image":false,"footnotes":"","_links_to":"","_links_to_target":""},"kategorie_badania_i_nauka":[132],"class_list":["post-50521","badania_i_nauka","type-badania_i_nauka","status-publish","has-post-thumbnail","hentry","kategorie_badania_i_nauka-rozmowy"],"acf":[],"_links":{"self":[{"href":"https:\/\/uksw.edu.pl\/en\/wp-json\/wp\/v2\/badania_i_nauka\/50521","targetHints":{"allow":["GET"]}}],"collection":[{"href":"https:\/\/uksw.edu.pl\/en\/wp-json\/wp\/v2\/badania_i_nauka"}],"about":[{"href":"https:\/\/uksw.edu.pl\/en\/wp-json\/wp\/v2\/types\/badania_i_nauka"}],"version-history":[{"count":7,"href":"https:\/\/uksw.edu.pl\/en\/wp-json\/wp\/v2\/badania_i_nauka\/50521\/revisions"}],"predecessor-version":[{"id":50537,"href":"https:\/\/uksw.edu.pl\/en\/wp-json\/wp\/v2\/badania_i_nauka\/50521\/revisions\/50537"}],"wp:featuredmedia":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/uksw.edu.pl\/en\/wp-json\/wp\/v2\/media\/50478"}],"wp:attachment":[{"href":"https:\/\/uksw.edu.pl\/en\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=50521"}],"wp:term":[{"taxonomy":"kategorie_badania_i_nauka","embeddable":true,"href":"https:\/\/uksw.edu.pl\/en\/wp-json\/wp\/v2\/kategorie_badania_i_nauka?post=50521"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}