{"id":32007,"date":"2023-08-01T03:38:43","date_gmt":"2023-08-01T02:38:43","guid":{"rendered":"https:\/\/uksw.edu.pl\/?p=32007"},"modified":"2023-08-02T23:06:55","modified_gmt":"2023-08-02T22:06:55","slug":"okupacja-i-powstanie-warszawskie-na-dewajtis","status":"publish","type":"post","link":"https:\/\/uksw.edu.pl\/okupacja-i-powstanie-warszawskie-na-dewajtis\/","title":{"rendered":"Okupacja i Powstanie Warszawskie na Dewajtis"},"content":{"rendered":"\n

Teren dzisiejszego kampusu UKSW przy ul. Dewajtis, kt\u00f3ry przez wiele lat nale\u017ca\u0142 do ksi\u0119\u017cy Marian\u00f3w, w czasie drugiej wojny \u015bw<\/strong>iatowej<\/strong> by\u0142 w r\u0119kach Niemc\u00f3w i mia\u0142 dla nich strategiczne znaczenie. We wrze\u015bniu 1944 r. Niemcy podpalili ko\u015bci\u00f3\u0142 i budynki s\u0142ynnego Kolegium Maria\u0144skiego, zamieniaj\u0105c je w rumowisko.<\/strong><\/h2>\n\n\n\n

Teren klasztoru i szko\u0142y Niemcy zaj\u0119li ju\u017c w ko\u0144cu wrze\u015bnia 1939 roku. Na dach barokowego ko\u015bcio\u0142a spad\u0142y zapalaj\u0105ce pociski, od kt\u00f3rych sp\u0142on\u0105\u0142 dach i wie\u017ce z zabytkowymi dzwonami, run\u0119\u0142a tez cz\u0119\u015b\u0107 sklepie\u0144. Zakonnik\u00f3w internowano w\u00f3wczas w Pruszkowie, za\u015b dyrektor szko\u0142y, ks. Bronis\u0142aw Za\u0142uski, zosta\u0142 uwi\u0119ziony na Pawiaku. Tymczasem Niemcy ukradli cz\u0119\u015b\u0107 wyposa\u017cenia internatu, zbiory numizmatyczne, maszyny do pisania i instrumenty muzyczne orkiestry szkolnej. Ksi\u0119\u017com Marianom uda\u0142o si\u0119 wywie\u017a\u0107 do Muzeum Kolegium OO. Marian\u00f3w w Fawley Court w Londynie i dzi\u0119ki temu uratowa\u0107, cz\u0119\u015b\u0107 zabytkowego wyposa\u017cenia \u015bwi\u0105tyni. W lutym 1940 r. Niemcy wzniecili bowiem po\u017car, kt\u00f3ry zniszczy\u0142 cz\u0119\u015bciowo budynek szkolny, zbiory i pomoce szkolne. Na kr\u00f3tko opu\u015bcili potem teren klasztoru, ale ju\u017c od wrze\u015bnia 1940 roku okupowali go nieprzerwanie.<\/p>\n\n\n\n

\"\"
Klasztor ksi\u0119\u017cy Marian\u00f3w, Bielany, lata 30. XX wieku. Ze zbior\u00f3w Muzeum im. ks. J\u00f3zefa Jarz\u0119bowskiego w Licheniu Starym<\/figcaption><\/figure>\n\n\n\n

Tajne komplety w szkole zawodowej<\/h3>\n\n\n\n

Mimo to ksi\u0119\u017ca Marianie nie zaprzestali prowadzenia szk\u00f3\u0142. Odk\u0105d w 1915 r. sprowadzili si\u0119 na Bielany, w zabudowaniach klasztornych powsta\u0142 dom zakonny z nowicjatem, schronisko dla bezdomnych dzieci i seminarium, w ko\u0144cu za\u015b elitarne, wychowuj\u0105ce w duchu patriotycznym, m\u0119skie gimnazjum filologiczne. Przed sam\u0105 wojn\u0105 w rozbudowanej oficynie klasztornej powsta\u0142 internat. W czasie wojny Marianie prowadzili na Bielanach: szko\u0142\u0119 powszechn\u0105, prywatny Kurs Przygotowawczy do Szk\u00f3\u0142 Zawodowych i zawodow\u0105 Szko\u0142\u0119 Drogow\u0105. Ka\u017cda z nich mia\u0142a zar\u00f3wno oficjalny – jawny jak i tajny program nauczania. Liceali\u015bci przygotowywali si\u0119 do matury na tajnych kompletach, ale korzystali z biblioteki i szkolnych pracowni. W tym czasie Marianie przenie\u015bli cz\u0119\u015b\u0107 zakonnik\u00f3w i seminarzyst\u00f3w do innych dom\u00f3w zakonnych, oddaj\u0105c uczniom w\u0142asne mieszkania w budynkach b\u0119d\u0105cych dzi\u015b trzonem kampusu Dewajtis. Wychowawcami i nauczycielami byli tacy wybitni wychowawcy m\u0142odzie\u017cy jak ks. J\u00f3zef Jarz\u0119bowski, tw\u00f3rca muzeum historycznego na terenie szko\u0142y czy ks. Leon Szel\u0105g, kapelan zgrupowania Armii Krajowej \u201e\u017bywiciel\u201d.<\/p>\n\n\n\n

\"\"
Pozycje powsta\u0144cze, pozycje niemieckie. Powstanie Warszawskie, 1944 r.<\/figcaption><\/figure>\n\n\n\n

Strategiczny tr\u00f3jk\u0105t, najwa\u017cniejsze starcie<\/h3>\n\n\n\n

W przededniu Powstania Warszawskiego, lotnisko biela\u0144skie, wraz z klasztorem pokamedulskim i zamienion\u0105 w koszary pu\u0142ku lotniczego, Akademi\u0105 Wychowania Fizycznego stanowi\u0142y strategiczny tr\u00f3jk\u0105t – najwa\u017cniejsze o\u015brodki niemieckiego oporu w p\u00f3\u0142nocnej cz\u0119\u015bci Warszawy. Zesp\u00f3\u0142 klasztorny s\u0105siadowa\u0142 z Horst lager, zespo\u0142em kilkunastu barak\u00f3w przylegaj\u0105cych do p\u0142yty lotniska, w kt\u00f3rych znajdowa\u0142y si\u0119 pomieszczenia gospodarcze i kwatery oficerskie. Zabezpiecza\u0142y go dwa betonowe bunkry oraz kilka stanowisk strzeleckich. Lotnisko biela\u0144skie, powsta\u0142e w latach 30. jako typowo sportowe, Niemcy wyposa\u017cyli w wie\u017c\u0119 kontrolno-obserwacyjn\u0105, hangary lotnicze, stacje nadajnik\u00f3w i punkty tankowania paliwa. Na wysoko\u015bci klasztoru znajdowa\u0142 si\u0119 pontonowy niemiecki most przez Wis\u0142\u0119, kt\u00f3ry Niemcy zbudowali przed Powstaniem i rozebrali w ko\u0144cu sierpnia 1944 roku.<\/p>\n\n\n\n

Znajduj\u0105cy si\u0119 na p\u00f3\u0142nocy Warszawy II obw\u00f3d Okr\u0119gu Warszawa AK pod dow\u00f3dztwem pp\u0142k Mieczys\u0142awa Niedzielskiego \u201e\u017bywiciela\u201d, licz\u0105cy 3500 powsta\u0144c\u00f3w, odgrywa\u0142 wa\u017cn\u0105 rol\u0119 w planach operacyjnych i taktycznych Komendy G\u0142\u00f3wnej AK. Sk\u0142adaj\u0105cy si\u0119 z 941 \u017co\u0142nierzy biela\u0144ski III rejon nale\u017ca\u0142 do najliczniejszych w Okr\u0119gu, lecz zarazem najs\u0142abiej uzbrojonych oddzia\u0142\u00f3w. Mimo determinacji, w zderzeniu z 1200 niemieckimi \u017co\u0142nierzami – w pe\u0142ni uzbrojonymi, wspartymi przez artyleri\u0119 przeciwlotnicz\u0105, bro\u0144 pancern\u0105 i przeciwpancern\u0105 – Powsta\u0144cy nie mieli szans.<\/p>\n\n\n\n

\"\"
Kompleks zabudowa\u0144 klasztornych w Lesie Biela\u0144skim, listopad 1944. Ze zbior\u00f3w Muzeum Powstania Warszawskiego<\/figcaption><\/figure>\n\n\n\n

Pr\u00f3ba opanowania biela\u0144skiego lotniska z udzia\u0142em 1000 powsta\u0144c\u00f3w grupy \u201eKampinos\u201d, uwa\u017cana za najwi\u0119ksze starcie pierwszych dni Powstania, zako\u0144czy\u0142a si\u0119 niepowodzeniem. Podobnie wdarcie si\u0119 na teren dobrze strze\u017conego i uzbrojonego terenu Centralnego Instytutu Wychowania Fizycznego (dzisiejszej AWF). Nie dosz\u0142o do planowanej pr\u00f3by zdobycia klasztoru. Cho\u0107 jednak powsta\u0144cy lotniska nie zdobyli, za pewnego rodzaju sukces mo\u017cna uzna\u0107 decyzj\u0119 Niemc\u00f3w o zupe\u0142nym wy\u0142\u0105czeniu lotniska z dalszych dzia\u0142a\u0144, a nawet – jego likwidacji.<\/p>\n\n\n\n

\"\"
Kolegium ksi\u0119\u017cy Marian\u00f3w, 1945 r. Ze zbior\u00f3w Muzeum im. ks. J\u00f3zefa Jarz\u0119bowskiego w Licheniu Starym <\/figcaption><\/figure>\n\n\n\n

Nie pozosta\u0142 ju\u017c nikt<\/h3>\n\n\n\n

O powsta\u0144czych walkach w tej puszcza\u0144skiej cz\u0119\u015bci Bielan, swego rodzaju ziemi niczyjej kontrolowanej przez Niemc\u00f3w, mo\u017cna odnale\u017a\u0107 stosunkowo niewiele informacji, zw\u0142aszcza, gdy por\u00f3wna si\u0119 je z opisan\u0105 ulica po ulicy, dom po domu, powsta\u0144cz\u0105 histori\u0105 Mokotowa, \u017boliborza czy \u015ar\u00f3dmie\u015bcia.<\/p>\n\n\n\n

Wiadomo, \u017ce podczas Powstania, przebywaj\u0105cy na Bielanach maria\u0144scy seminarzy\u015bci byli zmuszeni do opuszczenia Warszawy i znale\u017ali schronienie w seminarium zakonnym u franciszkan\u00f3w konwentualnych w Niepokalanowie.<\/p>\n\n\n\n

Wiadomo, \u017ce 14 wrze\u015bnia 1944 roku od strony klasztoru ksi\u0119\u017cy Marian\u00f3w ruszy\u0142o w stron\u0119 Cytadeli niemieckie natarcie na oddzia\u0142y zgrupowania „\u017bmija”.<\/p>\n\n\n\n

Wiadomo, \u017ce w po\u0142owie wrze\u015bnia cz\u0119\u015b\u0107 ludno\u015bci ocala\u0142ej z rzezi Marymontu schroni\u0142a si\u0119 w klasztorze ksi\u0119\u017cy Marian\u00f3w.<\/p>\n\n\n\n

Wiadomo r\u00f3wnie\u017c, \u017ce wok\u00f3\u0142 klasztoru i na terenie Bielan sta\u0142o nad Wis\u0142\u0105 80 armat niemieckich. Trwa\u0142 ostrza\u0142 artyleryjski wojsk sowieckich z prawego brzegu Wis\u0142y.<\/p>\n\n\n\n

Wiadomo te\u017c, \u017ce Niemcy z 6 batalionu 25 dywizji pancernej, dysponuj\u0105cy broni\u0105 pancern\u0105 i ci\u0119\u017ckimi karabinami maszynowymi, zbudowali dwie linie okop\u00f3w, staraj\u0105c si\u0119, z powodzeniem, odci\u0105\u0107 Marymont i Las Biela\u0144ski od rzeki, a tym samym kontaktu z prawobrze\u017cn\u0105 Warszaw\u0105.<\/p>\n\n\n\n

Wiadomo, \u017ce pod koniec Powstania sp\u0142on\u0119\u0142a XIX wieczna, znana w ca\u0142ej Warszawie, mog\u0105ca pomie\u015bci\u0107 nawet 300 os\u00f3b karczma Bochenk\u00f3w, znajduj\u0105ca si\u0119 na polanie naprzeciwko ko\u015bcio\u0142a, b\u0119d\u0105ca celem cz\u0119stych wypraw Warszawiak\u00f3w.<\/p>\n\n\n\n

Sp\u0142on\u0119\u0142a, bo Niemcy, wycofuj\u0105c si\u0119 we wrze\u015bniu 1944 r. z Lasu Biela\u0144skiego, podpalili wszystko, co si\u0119 tylko da\u0142o, przede wszystkim za\u015b zajmowane przez siebie zabudowania klasztorne. Grozili przy tym \u015bmierci\u0105 ka\u017cdemu zakonnikowi, kt\u00f3ry podj\u0105\u0142by pr\u00f3b\u0119 gaszenia po\u017caru. Marianie zostali wyp\u0119dzeni, mieli tu wr\u00f3ci\u0107 wiosn\u0105 1945 r. Budynki klasztorne p\u0142on\u0119\u0142y jeszcze przez kilka miesi\u0119cy. Jak pisa\u0142 we wspomnieniach dyrektor szko\u0142y, ks. Bronis\u0142aw Za\u0142uski \u201esp\u0142on\u0119\u0142o doszcz\u0119tnie wszystko\u201d. Na miejscu nie pozosta\u0142 ju\u017c nikt.<\/p>\n\n\n\n

Joanna Herman<\/p>\n\n\n\n

<\/p>\n\n\n\n

Teksty \u017ar\u00f3d\u0142owe:<\/p>\n\n\n\n

Kolegium biela\u0144skie i jego ludzie, praca zbiorowa pod redakcj\u0105 ks. Jana Bukowicza, MIC, Zgromadzenie ksi\u0119\u017cy Marian\u00f3w 2010<\/p>\n\n\n\n

\u017boliborz 1944, Dzieje militarne, Grzegorz Jasi\u0144ski, Pruszk\u00f3w 2009<\/p>\n\n\n\n

Powstanie Warszawskie na Bielanach, Urz\u0105d Dzielnicy Bielany, Warszawa 2014<\/p>\n\n\n\n

Podzi\u0119kowania dla prof. dr hab. Wies\u0142awa Jana Wysockiego, ks. dr. Jaros\u0142awa Sobkowiaka MIC i ks. Jana Kosmowskiego MIC<\/p>\n\n\n\n

<\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"

Teren dzisiejszego kampusu UKSW przy ul. Dewajtis, kt\u00f3ry przez wiele lat nale\u017ca\u0142 do ksi\u0119\u017cy Marian\u00f3w, w czasie drugiej wojny \u015bwiatowej by\u0142 w r\u0119kach Niemc\u00f3w i mia\u0142 dla nich strategiczne znaczenie. We wrze\u015bniu 1944 r. Niemcy podpalili ko\u015bci\u00f3\u0142 i budynki s\u0142ynnego Kolegium Maria\u0144skiego, zamieniaj\u0105c je w rumowisko. Teren klasztoru i szko\u0142y Niemcy zaj\u0119li ju\u017c w ko\u0144cu […]<\/p>\n","protected":false},"author":82,"featured_media":32009,"comment_status":"closed","ping_status":"closed","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"_acf_changed":false,"inline_featured_image":false,"footnotes":"","_links_to":"","_links_to_target":""},"categories":[1,150,15],"tags":[141,396,397],"acf":[],"_links":{"self":[{"href":"https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/32007"}],"collection":[{"href":"https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-json\/wp\/v2\/posts"}],"about":[{"href":"https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-json\/wp\/v2\/types\/post"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-json\/wp\/v2\/users\/82"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=32007"}],"version-history":[{"count":90,"href":"https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/32007\/revisions"}],"predecessor-version":[{"id":32137,"href":"https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/32007\/revisions\/32137"}],"wp:featuredmedia":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-json\/wp\/v2\/media\/32009"}],"wp:attachment":[{"href":"https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=32007"}],"wp:term":[{"taxonomy":"category","embeddable":true,"href":"https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-json\/wp\/v2\/categories?post=32007"},{"taxonomy":"post_tag","embeddable":true,"href":"https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-json\/wp\/v2\/tags?post=32007"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}