{"id":51978,"date":"2025-03-10T09:44:23","date_gmt":"2025-03-10T08:44:23","guid":{"rendered":"https:\/\/uksw.edu.pl\/?p=51978"},"modified":"2025-03-14T13:23:20","modified_gmt":"2025-03-14T12:23:20","slug":"wywiad-z-ekspertem-pokrzywa-wraca-do-lask-o-dobroczynnym-dzialaniu-roslin-leczniczych","status":"publish","type":"post","link":"https:\/\/uksw.edu.pl\/wywiad-z-ekspertem-pokrzywa-wraca-do-lask-o-dobroczynnym-dzialaniu-roslin-leczniczych\/","title":{"rendered":"Wywiad z ekspertem &#8211; Pokrzywa wraca do \u0142ask. O dobroczynnym dzia\u0142aniu ro\u015blin leczniczych"},"content":{"rendered":"\n<h2 class=\"wp-block-heading\">&#8211; Mamy do czynienia z renesansem zainteresowania zio\u0142olecznictwem. Badania naukowe potwierdzaj\u0105, \u017ce ro\u015bliny, wykorzystywane od stuleci w medycynie ludowej, maj\u0105 rzeczywi\u015bcie w\u0142a\u015bciwo\u015bci lecznicze i s\u0105 skuteczne w leczeniu i profilaktyce chor\u00f3b &#8211; m\u00f3wi dr Grzegorz \u0141azarski, botanik z Wydzia\u0142u Biologii i Nauk o \u015arodowisku UKSW.<\/h2>\n\n\n\n<p><strong>Od zarania dziej\u00f3w ludzie zastanawiali si\u0119 jak zaradzi\u0107 chorobom i ul\u017cy\u0107 w dolegliwo\u015bciach. Lecznicza moc ro\u015blin by\u0142a znana w staro\u017cytnym \u015bwiecie.<\/strong><\/p>\n\n\n\n<p>Najstarsze \u017ar\u00f3d\u0142a pisane potwierdzaj\u0105, \u017ce lecznicze w\u0142a\u015bciwo\u015bci wielu ro\u015blin znane by\u0142y przed tysi\u0105cami lat, przede wszystkim w staro\u017cytnych Chinach, Indiach, Egipcie, Grecji czy Rzymie. Po upadku cesarstwa zachodniorzymskiego, naukowy dorobek Grek\u00f3w i Rzymian, ocalili w du\u017cym stopniu Arabowie, kt\u00f3rzy wnie\u015bli du\u017cy wk\u0142ad w rozw\u00f3j medycyny, w tym zio\u0142olecznictwa. Zapoznali Europejczyk\u00f3w z wieloma nowymi gatunkami ro\u015blin leczniczych, kt\u00f3re trafiaj\u0105c do ogrod\u00f3w klasztor\u00f3w chrze\u015bcija\u0144skich, upowszechni\u0142y si\u0119 w ca\u0142ej Europie. Perski lekarz i filozof, Awicenna, nazywany ojcem wsp\u00f3\u0142czesnej medycyny, podkre\u015bla\u0142 wielkie znaczenie ro\u015blin w medycynie. M\u00f3wi\u0142, \u017ce \u201enie ma bezwarto\u015bciowych zi\u00f3\u0142, brak tylko wiedzy\u201d (o ich w\u0142a\u015bciwo\u015bciach).<\/p>\n\n\n\n<figure class=\"wp-block-image size-full is-resized\"><img loading=\"lazy\" decoding=\"async\" width=\"350\" height=\"285\" src=\"https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/ziola-lecznicze-arabskie.jpeg\" alt=\"\" class=\"wp-image-51052\" style=\"width:840px;height:auto\" srcset=\"https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/ziola-lecznicze-arabskie.jpeg 350w, https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/ziola-lecznicze-arabskie-300x244.jpeg 300w\" sizes=\"(max-width: 350px) 100vw, 350px\" \/><figcaption class=\"wp-element-caption\">Arabska kopia <em>Materia Medica <\/em>greckiego lekarza, farmakologa i botanika Dioskurydesa z 1334 r. z opisem w\u0142a\u015bciwo\u015bci medycznych kopru oraz kminu.<\/figcaption><\/figure>\n\n\n\n<p>Pocz\u0105wszy od VI w. n.e. staro\u017cytna wiedza o dobroczynnych w\u0142a\u015bciwo\u015bciach ro\u015blin, by\u0142a piel\u0119gnowana w zakonach chrze\u015bcija\u0144skich. Jako pierwsi ogrody klasztorne, w kt\u00f3rych wa\u017cne miejsce zajmowa\u0142y zio\u0142a lecznicze, za\u0142o\u017cyli benedyktyni z Monte Cassino.<\/p>\n\n\n\n<figure class=\"wp-block-image size-full\"><img loading=\"lazy\" decoding=\"async\" width=\"804\" height=\"637\" src=\"https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/rosliny-lecznicze-herbarium-Saint-Gall.jpg\" alt=\"\" class=\"wp-image-51056\" srcset=\"https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/rosliny-lecznicze-herbarium-Saint-Gall.jpg 804w, https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/rosliny-lecznicze-herbarium-Saint-Gall-300x238.jpg 300w, https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/rosliny-lecznicze-herbarium-Saint-Gall-768x608.jpg 768w\" sizes=\"(max-width: 804px) 100vw, 804px\" \/><figcaption class=\"wp-element-caption\">Plan ogrodu zi\u00f3\u0142 leczniczych przy \u015bredniowiecznym opactwie benedykty\u0144skim Sankt Gallen <\/figcaption><\/figure>\n\n\n\n<p>Zakonnicy z podr\u00f3\u017cy misyjnych i pielgrzymek przywozili egzotyczne ro\u015bliny, kt\u00f3re czasem udawa\u0142o si\u0119 przystosowa\u0107 do uprawy na w\u0142asnym terenie. Jezuiccy misjonarze dowiedzieli si\u0119 od Ink\u00f3w o leczniczym dzia\u0142aniu m.in. kory chinowca, kt\u00f3r\u0105 z czasem sprowadzono do Europy jako \u015brodek obni\u017caj\u0105cy gor\u0105czk\u0119 oraz stosowany w leczeniu malarii.<\/p>\n\n\n\n<figure class=\"wp-block-image size-full\"><img loading=\"lazy\" decoding=\"async\" width=\"640\" height=\"433\" src=\"https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/Meksyk-przed-Kolumbem.jpg\" alt=\"\" class=\"wp-image-51122\" srcset=\"https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/Meksyk-przed-Kolumbem.jpg 640w, https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/Meksyk-przed-Kolumbem-300x203.jpg 300w\" sizes=\"(max-width: 640px) 100vw, 640px\" \/><figcaption class=\"wp-element-caption\">Ro\u015bliny lecznicze w prekolumbijskim Meksyku z kodeksu De La Cruz &#8211; Bodiano<\/figcaption><\/figure>\n\n\n\n<p>Ma\u0142o znan\u0105, ale ciekaw\u0105 postaci\u0105 jest polski jezuita, o. Micha\u0142 Boym, kt\u00f3ry prowadz\u0105c w XVII w. dzia\u0142alno\u015b\u0107 misyjn\u0105 w Cesarstwie Chi\u0144skim, jednocze\u015bnie bada\u0142 przyrod\u0119 tej cz\u0119\u015bci \u015bwiata. Wyniki swoich eksploracji zawar\u0142 w dziele <em>Flora sinensis<\/em>, kt\u00f3re jest pierwszym opracowaniem flory Chin, jakie ukaza\u0142o si\u0119 w Europie. W opisach ro\u015blin wskazywa\u0142 na ich lecznicze w\u0142a\u015bciwo\u015bci. To za jego po\u015brednictwem trafi\u0142y do Europy podstawy staro\u017cytnej chi\u0144skiej medycyny, kt\u00f3ra w du\u017cej mierze oparta jest w\u0142a\u015bnie na leczniczych w\u0142a\u015bciwo\u015bciach ro\u015blin.<\/p>\n\n\n\n<figure class=\"wp-block-image size-full\"><img loading=\"lazy\" decoding=\"async\" width=\"1024\" height=\"1024\" src=\"https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/ziola-lecznicze.jpg\" alt=\"\" class=\"wp-image-51148\" srcset=\"https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/ziola-lecznicze.jpg 1024w, https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/ziola-lecznicze-300x300.jpg 300w, https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/ziola-lecznicze-150x150.jpg 150w, https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/ziola-lecznicze-768x768.jpg 768w\" sizes=\"(max-width: 1024px) 100vw, 1024px\" \/><figcaption class=\"wp-element-caption\">W XXI w. prze\u017cywamy renesans zainteresowania zio\u0142olecznictwem<\/figcaption><\/figure>\n\n\n\n<p>Tradycja zi\u00f3\u0142 leczniczych by\u0142a piel\u0119gnowana i jest rozwijana po dzi\u015b dzie\u0144 m.in. w zakonach franciszkan\u00f3w i bonifratr\u00f3w, a nowoczesne produkty zielarskie s\u0105 sporz\u0105dzane wed\u0142ug si\u0119gaj\u0105cych \u015bredniowiecza klasztornych receptur.<\/p>\n\n\n\n<p><strong>Do arsena\u0142u leczniczego naszych babek nale\u017ca\u0142y rumianek, lipa czy sza\u0142wia.<\/strong> <strong>One wiedzia\u0142y jaki napar pomo\u017ce na bol\u0105cy brzuch, gard\u0142o czy gor\u0105czk\u0119. A dzi\u015b, w erze wielkich koncern\u00f3w farmaceutycznych, czy ro\u015bliny lecznicze maj\u0105 jeszcze racj\u0119 bytu?<\/strong><\/p>\n\n\n\n<p>Ro\u015bliny lecznicze wracaj\u0105 do \u0142ask, mamy wr\u0119cz do czynienia z renesansem zainteresowania zio\u0142olecznictwem. Pami\u0119tam jak w pocz\u0105tkowym okresie pandemii z aptek znikn\u0119\u0142y preparaty z je\u017c\u00f3wki purpurowej, maj\u0105ce dzia\u0142anie antyseptyczne, przeciwwirusowe i antybakteryjne. Ludzie szukali ratunku w starych, sprawdzonych sposobach leczenia. Badania farmakologiczne potwierdzaj\u0105, \u017ce ro\u015bliny, wykorzystywane od stuleci w medycynie ludowej, maj\u0105 rzeczywi\u015bcie w\u0142a\u015bciwo\u015bci lecznicze i s\u0105 skuteczne w leczeniu i profilaktyce chor\u00f3b. I \u017ce to nie jest szarlataneria. Znane s\u0105 wsp\u00f3\u0142czesne naukowe wyprawy etnobotanik\u00f3w w poszukiwaniu nowych ro\u015blin leczniczych i ich zastosowania. Botanicy wyprawiaj\u0105 si\u0119 do odleg\u0142ych rejon\u00f3w \u015bwiata (takich jak Kaukaz czy Azja Centralna), by pozna\u0107 ro\u015bliny stosowane w medycynie ludowej i ich tradycyjne przeznaczenie.<\/p>\n\n\n\n<figure class=\"wp-block-image size-full\"><img loading=\"lazy\" decoding=\"async\" width=\"467\" height=\"583\" src=\"https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/Lipa.jpg\" alt=\"\" class=\"wp-image-51094\" srcset=\"https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/Lipa.jpg 467w, https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/Lipa-240x300.jpg 240w\" sizes=\"(max-width: 467px) 100vw, 467px\" \/><figcaption class=\"wp-element-caption\">Napary z kwiatostan\u00f3w lipy drobnolistnej s\u0105 tradycyjnym lekiem przeciwgor\u0105czkowym <\/figcaption><\/figure>\n\n\n\n<p>Jeszcze sto lat temu podstawowym surowcem leczniczym by\u0142y ro\u015bliny i preparaty ro\u015blinne. Pierwsze leki syntetyczne, kt\u00f3re powsta\u0142y w Europie w XIX wieku, na\u015bladowa\u0142y wyst\u0119puj\u0105ce w naturze zwi\u0105zki biologicznie czynne. Tak by\u0142o chocia\u017cby w przypadku kwasu acetylosalicylowego (czyli znanej wszystkim aspiryny), kt\u00f3ry jest pochodn\u0105 kwasu salicylowego wyst\u0119puj\u0105cego w korze wierzb, wykorzystywanej od wiek\u00f3w jako \u015brodek przeciwgor\u0105czkowy i przeciwb\u00f3lowy.<\/p>\n\n\n\n<p>Dzi\u015b wracamy do tradycji medycyny ludowej, bo ro\u015bliny lecznicze, nazywane potocznie zio\u0142ami s\u0105 tanie i powszechnie dost\u0119pne. Ich dzia\u0142anie jest, w przeciwie\u0144stwie do lek\u00f3w dzia\u0142aj\u0105cych na og\u00f3\u0142 wybi\u00f3rczo, do\u015b\u0107 wszechstronne. Na przyk\u0142ad melisa, kt\u00f3r\u0105 znamy jako ro\u015blin\u0119 o dzia\u0142aniu uspakajaj\u0105cym, stymuluje procesy trawienne i korzystnie wp\u0142ywa na uk\u0142ad pokarmowy. Dziurawiec &#8211; naturalny antydepresant, wspiera te\u017c procesy trawienne. Wiele ro\u015blin leczniczych (w tym przede wszystkim te zawieraj\u0105ce kwasy fenolowe) ma dzia\u0142anie przeciwzapalne i antyoksydacyjne, bardzo istotne, bo przewlek\u0142e procesy zapalne prowadz\u0105 do rozwoju chor\u00f3b nowotworowych.<\/p>\n\n\n\n<p><strong>Czy m\u0142odzi farmaceuci ucz\u0105 si\u0119 dzi\u015b jak korzysta\u0107 z dobrodziejstwa zi\u00f3\u0142?<\/strong><\/p>\n\n\n\n<p>Tak, w programie studi\u00f3w farmaceutycznych jest zar\u00f3wno botanika farmaceutyczna jak farmakognozja tj. nauka zajmuj\u0105ca si\u0119 badaniem zwi\u0105zk\u00f3w czynnych w surowcach zielarskich. Tak\u017ce wi\u0119c dzi\u015b studenci szukaj\u0105 chemicznych podstaw tych leczniczych w\u0142a\u015bciwo\u015bci ro\u015blin, wyodr\u0119bniaj\u0105 substancje biologicznie czynne, by pozna\u0107 ich struktur\u0119 chemiczn\u0105, w\u0142a\u015bciwo\u015bci lecznicze, by wreszcie przej\u015b\u0107 do fazy produkcji lek\u00f3w syntetycznych. Ale wzorzec by\u0142 naturalny, pochodzi\u0142 z ro\u015blin.<\/p>\n\n\n\n<figure class=\"wp-block-image size-large\"><img loading=\"lazy\" decoding=\"async\" width=\"1024\" height=\"473\" src=\"https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/STudenci-w-Powsinie-1024x473.jpg\" alt=\"\" class=\"wp-image-51065\" srcset=\"https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/STudenci-w-Powsinie-1024x473.jpg 1024w, https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/STudenci-w-Powsinie-300x139.jpg 300w, https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/STudenci-w-Powsinie-768x355.jpg 768w, https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/STudenci-w-Powsinie.jpg 1280w\" sizes=\"(max-width: 1024px) 100vw, 1024px\" \/><figcaption class=\"wp-element-caption\">Studenci biologii UKSW z dr. Grzegorzem \u0141azarskim podczas zaj\u0119\u0107 terenowych w Ogrodzie Botanicznym PAN w Powsinie <\/figcaption><\/figure>\n\n\n\n<p>Na UKSW studenci kierunku biologia ch\u0119tnie wybieraj\u0105 przedmiot \u201eRo\u015bliny lecznicze\u201d. Opr\u00f3cz wyk\u0142adu i odbywaj\u0105cych si\u0119 w pracowni mikroskopowej \u0107wicze\u0144, prowadz\u0119 zaj\u0119cia w ogrodzie botanicznym, gdzie studenci poznaj\u0105 egzotyczne ro\u015bliny lecznicze, a tak\u017ce zaj\u0119cia terenowe w okolicach kampusu, podczas kt\u00f3rych studenci ucz\u0105 si\u0119 rozpoznawa\u0107 dziko wyst\u0119puj\u0105ce ro\u015bliny lecznicze. Dowiaduj\u0105 si\u0119, \u017ce s\u0105 one na wyci\u0105gni\u0119cie r\u0119ki i towarzysz\u0105 nam w \u015brodowisku, w kt\u00f3rym \u017cyjemy.<\/p>\n\n\n\n<p><strong>Kiedy i gdzie nale\u017cy zbiera\u0107 zio\u0142a, bo przecie\u017c raczej nie w Warszawie?<\/strong><\/p>\n\n\n\n<p>Najlepiej wybiera\u0107 miejsca poza miastem, z dala od ruchliwych ulic, bo w ro\u015blinach mog\u0105 kumulowa\u0107 si\u0119 nie tylko metale ci\u0119\u017ckie, ale wszelkie zanieczyszczenia. Kiedy je zbiera\u0107? Zale\u017cy to od cz\u0119\u015bci ro\u015bliny wykorzystywanej w zio\u0142olecznictwie jako tzw. surowiec zielarski. Mog\u0105 by\u0107 nim kwiaty, kwiatostany, owoce, nasiona, li\u015bcie, kora, ale tak\u017ce korzenie i zmodyfikowane podziemne p\u0119dy tj. k\u0142\u0105cza i bulwy. W przypadku ro\u015blin zielnych mo\u017ce to by\u0107 ca\u0142a nadziemna cz\u0119\u015b\u0107 ro\u015bliny, tak zwane ziele (wtedy, jak np. w przypadku dziurawca \u015bcinamy prawie ca\u0142\u0105 nadziemn\u0105 cz\u0119\u015b\u0107 ro\u015bliny). Je\u017celi surowcem zielarskim s\u0105 kwiaty, zbioru dokonujemy na pocz\u0105tku lub w pe\u0142ni kwitnienia. Je\u015bli li\u015bcie &#8211; zbieramy je zwykle przed kwitnieniem lub na pocz\u0105tku kwitnienia, zanim ro\u015blina przetransportuje najcenniejsze substancje do rozkwitaj\u0105cych kwiat\u00f3w. Je\u015bli lecznicze w\u0142a\u015bciwo\u015bci maj\u0105 k\u0142\u0105cza lub bulwy najbardziej korzystnym momentem zbioru jest jesie\u0144 lub wczesna wiosna.<\/p>\n\n\n\n<figure class=\"wp-block-image size-large\"><img loading=\"lazy\" decoding=\"async\" width=\"1024\" height=\"768\" src=\"https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/chaber-blawatek-1024x768.jpg\" alt=\"\" class=\"wp-image-51069\" srcset=\"https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/chaber-blawatek-1024x768.jpg 1024w, https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/chaber-blawatek-300x225.jpg 300w, https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/chaber-blawatek-768x576.jpg 768w, https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/chaber-blawatek.jpg 1280w\" sizes=\"(max-width: 1024px) 100vw, 1024px\" \/><figcaption class=\"wp-element-caption\">Chabry b\u0142awatki, rumianki pospolite i maki polne na skraju pola uprawnego w G\u00f3rach \u015awi\u0119tokrzyskich, zdj. Grzegorz \u0141azarski <\/figcaption><\/figure>\n\n\n\n<p>Ro\u015bliny warto zbiera\u0107 w dni s\u0142oneczne, nie nale\u017cy zbiera\u0107 ich po deszczu. Suszy\u0107 ro\u015bliny najlepiej w miejscach ciep\u0142ych i przewiewnych np. na strychach, nie w pe\u0142nym s\u0142o\u0144cu, \u017ceby nie zmieni\u0107 w\u0142a\u015bciwo\u015bci substancji w nich zawartych.<\/p>\n\n\n\n<p>Je\u015bli jednak nie mamy wystarczaj\u0105cej wiedzy ani do\u015bwiadczenia w identyfikacji ro\u015blin i nie jeste\u015bmy pewni czy mamy do czynienia z ro\u015blin\u0105 lecznicz\u0105 czy inn\u0105, nawet \u0142udz\u0105co do niej podobn\u0105 (jak jest w przypadku powszechnie znanego rumianku pospolitego, kt\u00f3rego nietrudno pomyli\u0107 z rumianem psim czy rumianem polnym), kupujmy zio\u0142a w sklepie zielarskim.<\/p>\n\n\n\n<p><strong>Jakie ro\u015bliny lecznicze mo\u017cemy bez trudu znale\u017a\u0107 w naszym najbli\u017cszym otoczeniu?<\/strong><\/p>\n\n\n\n<p>Ro\u015blin\u0105, kt\u00f3r\u0105 znaj\u0105 wszyscy jest powszechnie spotykany mniszek lekarski (b\u0142\u0119dnie nazywany mleczem). Syropy ze zbieranych w pe\u0142ni kwitnienia kwiatostan\u00f3w mniszk\u00f3w s\u0105 stosowane w chorobach uk\u0142adu oddechowego. M\u0142ode listki mniszk\u00f3w lekarskich mog\u0105 by\u0107 dodawane do sa\u0142atek, za\u015b ich korzenie, suszone i palone, s\u0105 sk\u0142adnikiem kawy zbo\u017cowej.<\/p>\n\n\n\n<p>Za zio\u0142o o wszechstronnym dzia\u0142aniu uwa\u017ca si\u0119 rosn\u0105cy na polach i przydro\u017cach rumianek pospolity. Kiedy\u015b wszystkie niemowl\u0119ta by\u0142y pojone maj\u0105cym \u0142agodne dzia\u0142anie przeciwzapalne, rozkurczowe i uspokajaj\u0105ce naparem z rumianku.<\/p>\n\n\n\n<p>Od niedawna wraca do \u0142ask jako ro\u015blina lecznicza pospolita pokrzywa o niepospolitych w\u0142a\u015bciwo\u015bciach przeciwzapalnych, antyseptycznych i antygrzybicznych. Coraz cz\u0119\u015bciej z bogatych w \u017celazo pokrzyw robi si\u0119 zupy, za\u015b zbierane wczesn\u0105 wiosn\u0105 sparzone m\u0142ode p\u0119dy dodaje si\u0119 do sa\u0142atek.<\/p>\n\n\n\n<figure class=\"wp-block-image size-large\"><img loading=\"lazy\" decoding=\"async\" width=\"1024\" height=\"682\" src=\"https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/pokrzywa-1024x682.jpg\" alt=\"\" class=\"wp-image-51138\" srcset=\"https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/pokrzywa-1024x682.jpg 1024w, https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/pokrzywa-300x200.jpg 300w, https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/pokrzywa-768x512.jpg 768w, https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/pokrzywa-251x168.jpg 251w, https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/pokrzywa-343x229.jpg 343w, https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/pokrzywa-526x351.jpg 526w, https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/pokrzywa-423x283.jpg 423w, https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/pokrzywa.jpg 1280w\" sizes=\"(max-width: 1024px) 100vw, 1024px\" \/><figcaption class=\"wp-element-caption\">Pokrzywa &#8211; pospolita ro\u015blina o niepospolitych w\u0142a\u015bciwo\u015bciach<\/figcaption><\/figure>\n\n\n\n<p>Rosn\u0105ca na brzegach rzek i jezior, b\u0119d\u0105ca sk\u0142adnikiem potraw i napoj\u00f3w, mi\u0119ta jest od wiek\u00f3w znan\u0105 ro\u015blin\u0105 lecznicz\u0105. Zawarty w mi\u0119cie mentol pobudza uk\u0142ad nerwowy i stymuluje uk\u0142ad trawienny. Pospolity skrzyp polny, na tyle nie wymagaj\u0105cy, \u017ce potrafi rosn\u0105\u0107 nawet mi\u0119dzy kostkami chodnika, poprawia kondycj\u0119 sk\u00f3ry g\u0142owy, paznokci i uszczelnia naczynia krwiono\u015bne.<\/p>\n\n\n\n<p>Na \u0142\u0105kach, poboczach polnych dr\u00f3g bez trudu mo\u017cna natrafi\u0107 na li\u015bcie babki lancetowatej czy babki zwyczajnej, o dzia\u0142aniu antyseptycznym, przeciwbakteryjnym, wykrztu\u015bnym, od stuleci wykorzystywanej zar\u00f3wno w postaci ok\u0142ad\u00f3w jak syrop\u00f3w i leczniczych nalewek.<\/p>\n\n\n\n<p>Znane przeciwgor\u0105czkowe i napotne w\u0142asno\u015bci maj\u0105 owoce malin i kwiatostany lipy.<\/p>\n\n\n\n<figure class=\"wp-block-image size-large\"><img loading=\"lazy\" decoding=\"async\" width=\"1024\" height=\"461\" src=\"https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/owoce-malin-1024x461.jpg\" alt=\"\" class=\"wp-image-51078\" srcset=\"https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/owoce-malin-1024x461.jpg 1024w, https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/owoce-malin-300x135.jpg 300w, https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/owoce-malin-768x346.jpg 768w, https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/owoce-malin.jpg 1280w\" sizes=\"(max-width: 1024px) 100vw, 1024px\" \/><figcaption class=\"wp-element-caption\">Owoce malin to doskona\u0142y lek napotny, zdj. Grzegorz \u0141azarski<\/figcaption><\/figure>\n\n\n\n<p>Chmiel, ten sam, kt\u00f3remu piwo zawdzi\u0119cza sw\u00f3j aromat i charakterystyczn\u0105 goryczk\u0119, uspokaja, dzia\u0142a nasennie, jest te\u017c uwa\u017cany za antyafrodyzjak.<\/p>\n\n\n\n<p>Jedn\u0105 z flagowych ro\u015blin leczniczych jest przydro\u017cny, rosn\u0105cy na nieu\u017cytkach, ale te\u017c w pobli\u017cu w\u00f3d, dziki bez czarny, z kt\u00f3rego kwiatostan\u00f3w robi si\u0119 syropy, a dojrza\u0142ych owoc\u00f3w soki o dzia\u0142aniu wspomagaj\u0105cym odporno\u015b\u0107, przeciwgor\u0105czkowym, a nawet przeciwnowotworowym. Ale warto pami\u0119ta\u0107, \u017ce zar\u00f3wno niedojrza\u0142e owoce jak te\u017c nie poddane obr\u00f3bce termicznej kwiatostany bzu czarnego, zawieraj\u0105 truj\u0105cy glikozyd cyjanogenny \u2013 sambunigryn\u0119.<\/p>\n\n\n\n<p><strong>Ro\u015bliny lecznicze mog\u0105 by\u0107 zatem szkodliwe?<\/strong><\/p>\n\n\n\n<p>S\u0105 osoby uczulone na niekt\u00f3re spo\u015br\u00f3d nich. Poza tym kluczowe jest, podobnie zreszt\u0105 jak w przypadku farmaceutyk\u00f3w, odpowiednie dawkowanie, w tym st\u0119\u017cenie zio\u0142owych preparat\u00f3w.<\/p>\n\n\n\n<p>Paracelus, renesansowy lekarz i filozof powiedzia\u0142, \u017ce \u201ewszystko jest trucizn\u0105 i nic nie jest trucizn\u0105\u201d. I to dawka czyni r\u00f3\u017cnic\u0119.<\/p>\n\n\n\n<p>Wiele ro\u015blin z rodziny psiankowatych (jak np. pokrzyk wilcza jagoda czy lulek czarny) zawiera truj\u0105ce alkaloidy tropanowe, kt\u00f3re w mniejszych dawkach dzia\u0142aj\u0105 rozkurczowo na mi\u0119\u015bnie przewodu pokarmowego, rozszerzaj\u0105 \u017arenice, co jest wykorzystywane w badaniach okulistycznych.<\/p>\n\n\n\n<figure class=\"wp-block-image size-large is-resized\"><img loading=\"lazy\" decoding=\"async\" width=\"768\" height=\"1024\" src=\"https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/naparstnica-zwyczajna-768x1024.jpg\" alt=\"\" class=\"wp-image-51072\" style=\"width:556px;height:auto\" srcset=\"https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/naparstnica-zwyczajna-768x1024.jpg 768w, https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/naparstnica-zwyczajna-225x300.jpg 225w, https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/naparstnica-zwyczajna-288x383.jpg 288w, https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/naparstnica-zwyczajna.jpg 960w\" sizes=\"(max-width: 768px) 100vw, 768px\" \/><figcaption class=\"wp-element-caption\">Naparstnica zwyczajna, ro\u015blina lecznicza, w wi\u0119kszych dawkach &#8211; silnie truj\u0105ca,<br>zdj. Grzegorz \u0141azarski<\/figcaption><\/figure>\n\n\n\n<p>Istnieje te\u017c grupa ro\u015blin leczniczych, zawieraj\u0105cych glikozydy nasercowe, kt\u00f3re zwi\u0119kszaj\u0105 si\u0142\u0119 skurczu serca. W okre\u015blonych dawkach maj\u0105 dzia\u0142anie lecznicze, za\u015b w wi\u0119kszych s\u0105 silnymi truciznami. Ich stosowanie jest mo\u017cliwe tylko pod \u015bcis\u0142\u0105 kontrol\u0105 lekarzy.&nbsp; Nale\u017c\u0105 do nich popularna konwalia majowa, mi\u0142ek wiosenny i naparstnice.<\/p>\n\n\n\n<p>Nale\u017cy r\u00f3wnie\u017c uwa\u017ca\u0107 ze stosowaniem ziela dziurawca w okresie wiosennym i letnim, z tego wzgl\u0119du, \u017ce niekt\u00f3re substancje w nim obecne mog\u0105 uczula\u0107 w kontakcie z promieniami s\u0142onecznymi. Natomiast koz\u0142ek lekarski, je\u015bli stosowany jest zgodnie z zaleceniami, jest bezpieczn\u0105 ro\u015blin\u0105, z kt\u00f3rej robi si\u0119 wyciszaj\u0105ce krople walerianowe.<\/p>\n\n\n\n<p><strong>Czy jakie\u015b ro\u015bliny dziko wyst\u0119puj\u0105ce by\u0142y sk\u0142adnikiem diety naszych przodk\u00f3w, a obecnie zosta\u0142y zapomniane?<\/strong><\/p>\n\n\n\n<p>W czasach dobrobytu zapominamy o ro\u015blinach kojarz\u0105cych si\u0119 z okresami g\u0142odu, wojny. Si\u0119gano po nie np. na wsiach na przedn\u00f3wku, gdy ko\u0144czy\u0142y si\u0119 zapasy \u017cywno\u015bci. By\u0142y \u017ar\u00f3d\u0142em w\u0119glowodan\u00f3w, mikroelement\u00f3w i witamin. M\u0142ode p\u0119dy komosy bia\u0142ej zwanej te\u017c lebiod\u0105, \u0142obody i tasznika pospolitego, rosn\u0105ce na przydro\u017cach, trawnikach, na poboczach p\u00f3l uprawnych, blanszowano i jedzono tak jak dzi\u015b jemy szpinak lub dodawano do zup. Nasi przodkowie pra\u017cyli owoce i nasiona komos i \u0142ob\u00f3d, kt\u00f3re by\u0142y bogatym \u017ar\u00f3d\u0142em skrobi.<\/p>\n\n\n\n<p>\u0141opian by\u0142 znany jako ro\u015blina lecznicza, dzi\u015b &#8211; jako ro\u015blina u\u017cywana w kosmetyce, poprawiaj\u0105ca kondycj\u0119 sk\u00f3ry w\u0142os\u00f3w. W przesz\u0142o\u015bci jego pot\u0119\u017cne korzenie spichrzowe by\u0142y gotowane i zjadane, b\u0119d\u0105c \u017ar\u00f3d\u0142em, o czym w\u00f3wczas nie wiedziano, inuliny \u2013 uwa\u017canej za prebiotyk, b\u0119d\u0105cy po\u017cywk\u0105 dla \u201edobrej\u201d mikroflory jelitowej. By\u0142y elementem, jakby\u015bmy dzi\u015b powiedzieli, profilaktyki zdrowotnej. Jedzono kiszone ogonki wielkich \u0142opianowych li\u015bci, mia\u0142y one dzia\u0142anie przeciwzapalne, przeciwbakteryjne. Napar\u00f3w u\u017cywano w formie ok\u0142ad\u00f3w na zmieniona chorobowo sk\u00f3r\u0119.<\/p>\n\n\n\n<figure class=\"wp-block-image size-full\"><img loading=\"lazy\" decoding=\"async\" width=\"570\" height=\"380\" src=\"https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/lopian-suchy.jpg\" alt=\"\" class=\"wp-image-51107\" srcset=\"https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/lopian-suchy.jpg 570w, https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/lopian-suchy-300x200.jpg 300w, https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/lopian-suchy-251x168.jpg 251w, https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/lopian-suchy-343x229.jpg 343w, https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/lopian-suchy-526x351.jpg 526w, https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/lopian-suchy-423x283.jpg 423w\" sizes=\"(max-width: 570px) 100vw, 570px\" \/><figcaption class=\"wp-element-caption\">Wysuszone li\u015bcie \u0142opianu<\/figcaption><\/figure>\n\n\n\n<p>W przydomowych ogr\u00f3dkach sadzono przez wieki tyle\u017c ozdobne co maj\u0105ce lecznicze i inne praktyczne walory ro\u015bliny. Odwar\u00f3w z korzeni mydlnicy u\u017cywano do mycia i prania. Okaza\u0142e dziewanny by\u0142y od czas\u00f3w staro\u017cytnych wykorzystywane jako knoty do lamp, ale tak\u017ce jako lekarstwo w chorobach g\u00f3rnych dr\u00f3g oddechowych. Suche p\u0119dy ozdobnych malw by\u0142y u\u017cywane jako opa\u0142, za\u015b napary z kwiat\u00f3w malwy \u2013 przy r\u00f3\u017cnego rodzaju infekcjach.<\/p>\n\n\n\n<p><strong>Aromatyczne i dodaj\u0105ce potrawom smaku przyprawy nie s\u0105 traktowane jak typowe ro\u015bliny lecznicze&#8230;<\/strong><\/p>\n\n\n\n<p>Wi\u0119kszo\u015b\u0107 przypraw takich jak nasz rodzimy, dzia\u0142aj\u0105cy rozkurczowo, kminek czy tymianek (kt\u00f3rego naszym rodzimym odpowiednikiem jest rosn\u0105ca dziko macierzanka), majeranek, lebiodka pospolita, bardziej znana pod nazw\u0105 oregano czy rozmaryn wspiera procesy trawienne, a zarazem pobudza apetyt.<\/p>\n\n\n\n<figure class=\"wp-block-image size-large\"><img loading=\"lazy\" decoding=\"async\" width=\"1024\" height=\"574\" src=\"https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/kwitnaca-lebiodka-pospolita-1024x574.jpg\" alt=\"\" class=\"wp-image-51081\" srcset=\"https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/kwitnaca-lebiodka-pospolita-1024x574.jpg 1024w, https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/kwitnaca-lebiodka-pospolita-300x168.jpg 300w, https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/kwitnaca-lebiodka-pospolita-768x431.jpg 768w, https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/kwitnaca-lebiodka-pospolita.jpg 1280w\" sizes=\"(max-width: 1024px) 100vw, 1024px\" \/><figcaption class=\"wp-element-caption\">Kwitn\u0105ca lebiodka pospolita powszechnie znana pod nazw\u0105 oregano, zdj. Grzegorz \u0141azarski<\/figcaption><\/figure>\n\n\n\n<p>Znane s\u0105 przeciwzapalne w\u0142asno\u015bci kurkumy, przeciwwymiotne \u2013 imbiru, a tak\u017ce wszechstronne lecznicze dzia\u0142anie najdro\u017cszej, obok szafranu przyprawy \u2013 kardamonu. To tylko niekt\u00f3re z przypraw, bez kt\u00f3rych nie wyobra\u017camy sobie czasem potraw, maj\u0105ce zarazem dobroczynny wp\u0142yw na nasze zdrowie. Zgodnie z przypisywanymi Hipokratesowi s\u0142owami: \u201eNiech po\u017cywienie b\u0119dzie twoim lekarstwem, a lekarstwo po\u017cywieniem\u201d.<\/p>\n\n\n\n<p>Rozmawia\u0142a Joanna Herman<\/p>\n\n\n\n<div class=\"wp-block-media-text is-stacked-on-mobile\"><figure class=\"wp-block-media-text__media\"><img loading=\"lazy\" decoding=\"async\" width=\"1024\" height=\"684\" src=\"https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/dr-Lazarski-1024x684.jpg\" alt=\"\" class=\"wp-image-51126 size-full\" srcset=\"https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/dr-Lazarski-1024x684.jpg 1024w, https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/dr-Lazarski-300x200.jpg 300w, https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/dr-Lazarski-768x513.jpg 768w, https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/dr-Lazarski-251x168.jpg 251w, https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/dr-Lazarski-343x229.jpg 343w, https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/dr-Lazarski-526x351.jpg 526w, https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/dr-Lazarski-423x283.jpg 423w, https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/dr-Lazarski-848x567.jpg 848w, https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/dr-Lazarski.jpg 1066w\" sizes=\"(max-width: 1024px) 100vw, 1024px\" \/><\/figure><div class=\"wp-block-media-text__content\">\n<p><strong>Dr Grzegorz \u0141azarski<\/strong> &#8211; botanik, adiunkt na Wydziale Biologii i Nauk o \u015arodowisku. Jego zainteresowania badawcze dotycz\u0105 ekologii i zmian w rozmieszczeniu zagro\u017conych gatunk\u00f3w ro\u015blin, inwazyjnych gatunk\u00f3w we florze Polski i innych zagadnie\u0144 z zakresu ochrony przyrody.<\/p>\n<\/div><\/div>\n\n\n\n<p>15.03.2025 r. na kampusie W\u00f3ycickiego odb\u0119dzie si\u0119 konferencja <a href=\"https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-content\/uploads\/2025\/02\/Program-konferencji-Medycyna-klasztorna1.pdf\">\u201eMedycyna klasztorna wczoraj i dzi\u015b\u201d<\/a>. Link do rejestracji dost\u0119pny jest <a href=\"https:\/\/forms.office.com\/Pages\/ResponsePage.aspx?id=MIRXEhvFFkiBY8coEDW5s_vsh1f8mGlAsFZMh39-8ZdUMzFFT0s2N00xVzAyNlhJNzhIV1hERks3RS4u\" target=\"_blank\" rel=\"noopener\">TUTAJ<\/a> B\u0119dzie ona zapowiedzi\u0105 i wst\u0119pem do kursu \u201eRo\u015bliny w profilaktyce zdrowotnej\u201d, na kt\u00f3ry mo\u017cna zapisa\u0107 si\u0119 <a href=\"https:\/\/wbns.uksw.edu.pl\/kik\/konferencje-i-kursy\/kursy\/kurs-rosliny-w-profilaktyce-zdrowotnej\/\">TUTAJ<\/a>. Pomys\u0142odawc\u0105 konferencji i kursu jest prof. dr hab. Iwona Wawer, chemik, wybitny autorytet w zakresie fitochemii ro\u015blin leczniczych. <\/p>\n\n\n\n<p><\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"<p>&#8211; Mamy do czynienia z renesansem zainteresowania zio\u0142olecznictwem. Badania naukowe potwierdzaj\u0105, \u017ce ro\u015bliny, wykorzystywane od stuleci w medycynie ludowej, maj\u0105 rzeczywi\u015bcie w\u0142a\u015bciwo\u015bci lecznicze i s\u0105 skuteczne w leczeniu i profilaktyce chor\u00f3b &#8211; m\u00f3wi dr Grzegorz \u0141azarski, botanik z Wydzia\u0142u Biologii i Nauk o \u015arodowisku UKSW. Od zarania dziej\u00f3w ludzie zastanawiali si\u0119 jak zaradzi\u0107 chorobom i [&hellip;]<\/p>\n","protected":false},"author":253,"featured_media":51148,"comment_status":"closed","ping_status":"closed","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"_acf_changed":false,"inline_featured_image":false,"footnotes":"","_links_to":"","_links_to_target":""},"categories":[150,1],"tags":[],"acf":[],"_links":{"self":[{"href":"https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/51978"}],"collection":[{"href":"https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-json\/wp\/v2\/posts"}],"about":[{"href":"https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-json\/wp\/v2\/types\/post"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-json\/wp\/v2\/users\/253"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=51978"}],"version-history":[{"count":5,"href":"https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/51978\/revisions"}],"predecessor-version":[{"id":52046,"href":"https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/51978\/revisions\/52046"}],"wp:featuredmedia":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-json\/wp\/v2\/media\/51148"}],"wp:attachment":[{"href":"https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=51978"}],"wp:term":[{"taxonomy":"category","embeddable":true,"href":"https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-json\/wp\/v2\/categories?post=51978"},{"taxonomy":"post_tag","embeddable":true,"href":"https:\/\/uksw.edu.pl\/wp-json\/wp\/v2\/tags?post=51978"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}