Blaski i cenie rewolucji cyfrowej. Konferencja naukowa na UKSW

Wyzwaniom związanym z cyfrową rewolucją była poświęcona ogólnopolska konferencja naukowa, zorganizowana przez Wydział Prawa Kanonicznego i Wydział Teologiczny na kampusie Dewajtis Uniwersytetu Kardynała Stefana Kardynała Wyszyńskiego.

– Nowe technologie przeobrażają nasze codzienne życie, mają wpływ na świat nauki, a więc także na nasz Uniwersytet – mówił inaugurując konferencję ks. dr hab. Dariusz Borek, prof. ucz., dziekan Wydziału Prawa Kanonicznego UKSW. – Przyczyniają się do rozwoju nauki, rodzą jednak wątpliwości, mogą być źródłem zagrożeń. Dobrze zatem, że na naszej Uczelni podejmujemy refleksję nad zasięgiem oraz konsekwencjami rewolucji cyfrowej, której jesteśmy świadkami.

W centrum debaty, która zgromadziła ekspertów z ośrodków naukowych w całym kraju, znalazła się sztuczna inteligencja, postrzegana z perspektywy różnych dyscyplin naukowych: od informatyki, przez psychologię, socjologię po prawo kanoniczne.

Wychowanie w określonym klimacie

– Wielka rewolucja dopiero się zaczyna. I nie powiem, że czeka nas egzystencjalne zagrożenie, bo uważam, że tego rodzaju wizje są szkodliwe – mówił dr hab. Jerzy Surma z SGH podczas pasjonującego wystąpienia dotyczącego sterowania algorytmami sztucznej inteligencji przez korporacje cyfrowe.

Prelegent uświadomił zebranym, że za niewinnie brzmiącym sformułowaniem „wychowanie modelu” budowanego na zbiorach tekstowych, kryje się cenzura treści wskazanych przez twórców systemu. Mamy więc do czynienia z „wychowaniem w określonym klimacie”, co wyklucza obiektywną informację.

– Modelem sterują ludzie, których motywacją nie są jeszcze wyższe zarobki, ale przeprowadzenie swojej wizji świata, uzyskanie tym samym wpływu na losy ludzkości – mówił dr hab. Jerzy Surma. – Na wybrane obszary narzucana jest cenzura, część rzeczywistości jak gdyby nie istniała. Możliwe jest długofalowe manipulowanie i szerzenie dezinformacji wśród całych społeczeństw poprzez spersonalizowany dobór udostępnianych treści.

Za potencjalne zagrożenie uznał Prelegent uzależnienie ludzi, za pomocą metod socjotechnicznych, od kontaktu z generatywną sztuczną inteligencją, traktowanej jako rozumny byt.

Życie na szóstym kontynencie

Bogna Białecka, prezes Fundacji Edukacji Zdrowotnej i Psychoterapii zwróciła w swoim wystąpieniu uwagę na problem demencji cyfrowej, dowodząc że niekontrolowane korzystanie ze sztucznej inteligencji prowadzi do osłabienia zdolności sprawnej analizy i myślenia krytycznego. Jego „brzmienie – płynne, pewne siebie i klarowne”, wyrabia bowiem fałszywe przekonanie, że wie się wystarczająco dużo, a tym samym przecenia się własne umiejętności. Prelegentka przyznała jednak, że sztuczna inteligencja stanowi doskonałe narzędzie do testowania wiedzy.

Dr Małgorzata Więczkowska z krakowskiego Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II (UPJPII) określiła internet za Benedyktem XVI mianem „szóstego kontynentu”, przestrzenią kontaktu, a zarazem izolacji, wskazując na zagrożenia płynące z „uzależnienia behawioralnego” i podkreślając, że sztuczna inteligencja powinna pozostać jedynie narzędziem, a nie stawać się „elektroniczną kokainą”. Niesie bowiem ryzyko „narcyzmu cyfrowego”, alienacji i porzucenia autentycznych więzi na rzecz „wirtualnej tożsamości”, uzależnienia od mediów społecznościowych i gier cyfrowych.

Cyfrowy student w relacji mistrz-uczeń

Dylematy uniwersyteckiego wykładowcy w konfrontacji z obecnością nowych technologii w nauce i dydaktyce akademickiej, przedstawił ks. dr hab. Józef Kloch z UP JP II obsadzając sztuczną inteligencję w roli asystenta, nie zaś twórcy czy autora.

– Jesteśmy świadkami zmiany epoki – mówił ks. dr hab. Józef Kloch. – A to wymaga od nas wysiłku intelektualnego.

Maciej Kiliszek, doktorant prawa kanonicznego w Szkole Doktorskiej UKSW przyjrzał się fenomenowi „cyfrowego studenta”, dla którego wirtualna rzeczywistość jest oczywistością. Podkreślił jak bardzo w dzisiejszych czasach ważna jest krytyczna weryfikacja źródeł informacji w pracy naukowej, jak ważny jest też autentyczny kontakt z drugim człowiekiem, bo „prawda wymaga relacji i weryfikacji”.

– Studia to nie tylko transfer informacji –  przekonywał Maciej Kiliszek. – To mądrość rodząca się w debacie, konstruktywnej krytyce, przede wszystkim zaś w relacji mistrz-uczeń. Chciałbym, by student korzystając z nowoczesnych narzędzi widział mistrza – dodał, wskazując na rzetelność i służbę prawdy jako drogowskazy dla studentów.

Kościół wobec sztucznej inteligencji

Przyjmując za punkt odniesienia dokument Stolicy Apostolskiej ze stycznia 2025 r. Antiqua et nova. Nota na temat relacji pomiędzy sztuczną inteligencją a inteligencją ludzką, uczestnicy konferencji podjęli kwestię stanowiska Kościoła wobec sztucznej inteligencji.

Ks. dr hab. Arkadiusz Domaszk, prof. ucz. z Wydziału Prawa Kanonicznego (WPK) UKSW przedstawił „Magisterium Kościoła wobec świata cyfrowego”, ks. dr hab. Rafał Kamiński z WPK UKSW skupił się w swoim wystąpieniu na „cyfrowych  zagrożeniach” dla instytucji małżeństwa, zaś ks. dr hab. Tomasz Jakubiak z Akademii Katolickiej w Warszawie (AKW), wskazał na potencjalne szanse zastosowania nowych technologii w administracji kościelnej.

Ogólnopolską konferencję naukową „Cyfrowa rewolucja-Antiqua et nova. Bóg-człowiek-sieć” zorganizowały Wydział Prawa Kanonicznego i Wydział Teologiczny UKSW. Moderatorami debat byli: ks. dr hab. Tomasz Jakubiak (AKW), ks. dr hab. Jan Krajczyński, prof. ucz. (WPK UKSW) i dr hab. Michał Poniatowski (WPK UKSW).