ProjektyPrezentacja wyników badań odbyła się w Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego w przeddzień 47. rocznicy wyboru Karola Wojtyły na papieża.
Badania zostały wykonane w ramach projektu „Osoba i naród – perspektywa Jana
Pawła II”, prowadzonego na naszym Uniwersytecie pod kierunkiem dr hab. Rafała Wiśniewskiego, prof. ucz. Zrealizowane zostały dwoma metodami: analizy treści artykułów z portali internetowych oraz postów i komentarzy z mediów społecznościowych (Sotrender) oraz analizy ilościowej CBOS, wykonanej w 2025 r.: ogólnopolska próba reprezentatywna osób dorosłych (18+), obejmująca liczbę 1731 wywiadów.
Badania prowadzą nasi eksperci, których prace od lat kształtują refleksje nad pamięcią zbiorową, religią i tożsamością narodową: dr hab. Rafał Wiśniewski, prof. ucz., prodziekan Wydziału Społeczno-Ekonomicznego UKSW, dr hab. Dominika Żukowska-Gardzińska, prof. ucz. z Instytutu Nauk Teologicznych UKSW oraz dr Marcin Zarzecki z Instytutu Nauk Socjologicznych UKSW.
Badania odsłaniają, w jaki sposób postać Jana Pawła II funkcjonuje jako symbol kulturowy
i punkt odniesienia w sporach społecznych oraz w debacie publicznej. Pomimo wstępnego charakteru badań, już teraz można wskazać wyraźne trendy i linie polaryzacji, które kształtują współczesną debatę o papieżu. To pierwszy etap badań, dzielimy się wstępnymi obserwacjami. Choć mają one charakter cząstkowy, już teraz pozwalają dostrzec interesujące tendencje i zarysowują kierunki dalszych analiz. Jan Paweł II nadal jest autorytetem w opinii Polaków – mówi dr hab. Rafał Wiśniewski, prof. ucz.
Analiza dyskursu internetowego dotyczącego Jana Pawła II ukazuje złożony obraz obecności jego postaci w przestrzeni publicznej, na pograniczu sfery religijnej, kulturowej, społecznej i politycznej. To jedna z kluczowych postaci debaty publicznej w Polsce. Postać wielowymiarowa, która wciąż wywołuje żywe reakcje społeczne i medialne, mimo że w tym roku w październiku mija 47 lat od wyboru Karola Wojtyły na papieża w 1978 r.
Papież Jan Paweł II jest dziś autorytetem moralnym dla niemal 60% Polaków i niemal tyle samo ocenia pozytywnie jego pontyfikat. Badania wskazują, że narracja wokół Jana Pawła II ma przede wszystkim silnie pozytywny charakter, choć ujawniają się w niej rysy polaryzacji. Narracja afirmacyjna w dyskursie stanowi 56%, a krytyczna 27%. Dla jednych Jan Paweł II jest symbolem duchowości, wolności, solidarności i jedności, umacniając wspólnotową tożsamość – dla innych punktem odniesienia w sporach ideowych i politycznych, wyznaczając granice ideologiczne.
Analiza objęła imponujący zbiór 1,2 mln treści internetowych w latach 2022 – 2025, co czyni ją jednym z najpełniejszych przeglądów społecznej recepcji Jana Pawła II w sieci. Analizę treści wykonano z wykorzystaniem dużego modelu językowego gpt-4.1-2025-04-14 autorstwa OpenAI (badanie dyskursu internetowego w okresie 15.09.2022-15.09.2025).
Gdy kilka lat temu wspominano papieża, dominowały oficjalne uroczystości, przekazy kościelne i rocznicowe programy telewizyjne. Dziś — centrum tej rozmowy przeniosło się do mediów społecznościowych, na TikToka, Twittera, Facebooka i fora dyskusyjne. Zmienił się język, ton i forma komunikacji – mówi dr Marcin Zarzecki.
Do oceny wydźwięku większych grup treści wykorzystano Sentiment Score, który jest miarą temperatury emocji w dyskusji. Emocjonalny wymiar przekazu
w mediach katolickich zdominowała wdzięczność (15% treści), często wyrażana w kontekście troski papieża o wiernych, czy jego duchowego przewodnictwa. Kolejnymi najczęściej identyfikowanymi emocjami były nadzieja (10%) oraz szacunek (ponad 6%), co potwierdza utrwalony, pozytywny obraz Jana Pawła II jako duchowego autorytetu i wzoru do naśladowania.
W pozostałych mediach i w debacie internetowej wokół postaci Jana Pawła II pojawiała się większa różnorodność tonów i tematów, a dyskurs charakteryzował się wyraźniejszą polaryzacją. Najczęściej poruszane zagadnienia to upamiętnienie i kult papieża w przestrzeni publicznej (16%), jego dziedzictwo i nauczanie (14%), rola Kościoła i Jana Pawła II w życiu społecznym i politycznym (13%) oraz biografia
i wpływ na wydarzenia historyczne (13%). Dyskurs można podzielić na dwa wyraźne nurty: pozytywny, obejmujący tematy takie jak dialog międzyreligijny, otwartość i kontakty międzynarodowe, upamiętnienie papieża w przestrzeni publicznej czy jego nauczanie (Sentiment Score od 68 do 88), oraz krytyczny, obejmujący m.in. zarzuty o tuszowanie pedofilii, podziały społeczne i sekularyzację (Sentiment Score od 8 do 36). Podobnie jak w mediach katolickich, najczęściej wyrażaną emocją była wdzięczność (10%), obok której często pojawiały się duma, szacunek i nadzieja.
Badania są szczególnie ważne dla środowisk papieskich, którym zależy na obecności nauczania Jana Pawła II w przestrzeni publicznej. Pośród wielu ważnych wątków, wyniki wskazują na silne zależności między pozytywnie budowanym przekazem a automatycznym wykluczaniem
i marginalizacją osób mających odmienny obraz papieża Polaka. Widzę tu wielką odpowiedzialność za dialog – ocenia dr hab. Dominika Żukowska-Gardzińska, prof. ucz.
W roku 2023 w okresie przypadającej 2 kwietnia rocznicy śmierci papieża ruch narracyjny wzrósł w sieci o 350% w stosunku do poprzedniego miesiąca. Tak działa dziś pamięć w internecie: przypomina falę – spiętrza się w momentach rocznic i rozchodzi w codziennym dyskursie. W mediach katolickich mamy do czynienia z bardzo stabilnym kodem narracyjnym. Dominują tematy upamiętnienia, duchowości i nauczania papieża. 3/4 treści ma charakter jednoznacznie afirmacyjny. W mediach świeckich narracja się rozwarstwia. Obok treści wspomnieniowych pojawiają się wątki krytyczne: relacja Kościół – państwo, sekularyzacja, kwestie pedofilii, spory historyczne. Pojawia się także ironia – nowy język pamięci młodszych pokoleń. Pokolenie 50+ pamięta papieża osobiście, nie medialnie. Komunikacja ma charakter dziękczynny i wspólnotowy. Pokolenie 30–49 łączy wspomnienia z krytyczną refleksją. Pokolenie 15–29 mówi językiem skrótów, symboli, ironii.
Aż 76% Polaków ceni Jana Pawła II właśnie za umiejętność dotarcia do ludzi młodych i jest to najważniejszy powód uznania dla papieża. Ponad 60% społeczeństwa docenia pielgrzymowanie
i nauczanie na całym świecie, a także rolę JP2 w obaleniu komunizmu (57%) i wsparcie duchowe podczas pielgrzymek do kraju (55 %). Ważną rolę odgrywa również głoszona przez papieża idea dialogu – za modlitwę z wyznawcami innych religii ceni go ponad 50% naszych rodaków, a za poparcie dla idei integracji Polski z UE ponad 30%. Niemal 30% badanych ceni papieża Jana Pawła II za obronę życia od poczęcia do naturalnej śmierci.
Papież Jan Paweł II od ponad 20 lat jest liderem rankingów wśród postaci będących powodem do dumy: Polacy wymieniają go na pierwszym miejscu od 2003 r. obok takich postaci, jak Józef Piłsudski, Mikołaj Kopernik, Fryderyk Chopin, Lech Wałęsa, Tadeusz Kościuszko czy Maria Skłodowska-Curie. Wybór Karola Wojtyły na papieża to jeden z istotnych powodów do dumy dla Polaków, obok takich wydarzeń jak obalenie komunizmu, odzyskanie przez Polskę niepodległości w 1918 r., powstanie warszawskie, wejście Polski do UE i NATO, a także bitwa pod Grunwaldem, chrzest Polski i powstanie państwa polskiego czy uchwalenie Konstytucji 3 maja. Niemal 90% badanych uważa, że Jan Paweł II miał wpływ na historię Polski. Są wśród nich zarówno osoby religijne, jak i osoby niewierzące.
Z mojej perspektywy czyli historyka, ale i dyrektora papieskiego muzeum jest niezwykle ważne dowiedzieć się jak mocno Jan Paweł II i jego nauczanie stało się częścią polskiej tożsamości
w aktualnej sytuacji społeczno-kulturowej. Wiedza ta pozwoli ukierunkowywać pracę instytucji takich, jak moja – podsumowuje Piotr Dmitrowicz, dyrektor Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego
Projekt „Osoba i naród – perspektywa Jana Pawła II” finansowany ze środków budżetu państwa, przyznanych przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego dla Programu Narodowy Program Rozwoju Humanistyki” w ramach modułu „Fundamenty”.
Celem projektu jest analiza i interpretacja oryginalnych idei Jana Pawła II związanych z kształtowaniem się integralności osoby i suwerenności narodu przez kulturę oraz ich wpływ na polskich myślicieli idei politycznych działających aktywnie po 1989 r. Poprzez kilkuwątkową monografię chcemy zaprezentować syntetyczną i pogłębioną kwerendę biblioteczną, o nowe źródła archiwalne i badania socjologiczne refleksję na temat związków między tożsamością kulturową, integralnością osoby a suwerennością narodu. Projekt prezentuje tym samym dziedzictwo intelektualne Karola Wojtyły – Jana Pawła II.
15 October 2025
