Odkrycia archeologów z UKSW

Kurhany, zarysy pól uprawnych oraz grodzisko odkryli archeolodzy z UKSW realizujący projekt badawczy „Dziedzictwo kulturowe i przyrodnicze Puszczy Białowieskiej”.

Projekt realizowany pod kierownictwem prof. Przemysława Urbańczyka z Instytutu Archeologii UKSW jest finansowany ze środków Narodowego Centrum Nauki (konkurs SYMFONIA UMO-2016/20/W/HS3/00593) i i potrwa trzy lata.

Badaniami objęty został północno-zachodni obszar Białowieskiego Parku Narodowego oraz bezpośrednio przylegające do niego tereny ścisłych rezerwatów przyrody. Ze względu na zaostrzone przepisy ochrony dziedzictwa przyrodniczego prace miały charakter nieinwazyjny. W terenie przeprowadzona została weryfikacja stanowisk wytypowanych wcześniej na podstawie danych ALS (numerycznego modelu terenu) oraz map historycznych i geologicznych. Na wybranych obiektach wykonane zostały również nieinwazyjne sondażowe badania wysokorozdzielczą, mobilną metodą geofizyczną opartą na emitowaniu fal elektromagnetycznych o krótkich częstotliwościach –  georadarem GPR, jednym z najnowocześniejszych urządzeń dostępnych na rynku.

W wyniku prac odkryte zostały między innymi: duże skupisko kurhanów wstępnie datowanych na okres wpływów rzymskich (między I a V w.), grodzisko, ślady pól uprawnych oraz liczne kopce, z których cześć stanowiły pozostałości działalności przemysłowej na terenie Puszczy – potażarnie, smolarnie i mielerze.

Na szczególną uwagę zasługuje odkryte na północ od BPN skupisko dwudziestu pięciu kurhanów, najprawdopodobniej należących do kultury wielbarskiej, na co wskazuje ich typowa zachowana forma ziemna. Kilka z identyfikowanych kurhanów znajduje się na przecięciu podwyższonych pasów ziemnych, prawdopodobnie miedz lub dróg rozdzielających pradawne pola orne. Położenie powyższych kurhanów pozwala na ustalenie chronologii pól terminus ante quem.

Wstępne datowanie kurhanów ustalone zostało na podstawie analogicznych form przebadanych i odkrytych na terenie Puszczy Białowieskiej.  Do ustalenia dokładnej chronologii odkrytych obiektów konieczne jest przeprowadzenie dalszych badań archeologicznych lub odwiertów sondażowych.  

Drugim stanowiskiem wartym uwagi jest grodzisko nad rzeką Orłówką, odkryte przez pracowników Instytutu Archeologii UKSW już w 2015 roku i po raz pierwszy zweryfikowane w terenie pod koniec tego roku. Grodzisko na planie okręgu o średnicy około 30 m otoczone jest niewielkim wałem o średnicy 3 m sięgającym do wysokości  0,50 m. Jednak dopiero w tym roku, w wyniku bardziej szczegółowych penetracji, na podstawie znalezionych na terenie grodziska oraz w jego pobliżu ceramiki i narzędzi krzemiennych, można przypuszczać, że jego teren użytkowany był już od pradziejów, przy czym najmłodsze odnalezione artefakty datowane są na okres późnego średniowiecza.

Grodzisko założone zostało w strategicznym miejscu na wzniesieniu otoczonym bagnami, przylegającym do północnego brzegu rzeki. Prawdopodobnie obiekt pełnił funkcję strażniczą. W promieniu pół kilometra od grodziska zostały odkryte ślady pól, pozostałości grobli oraz kopce o nieustalonej chronologii.

Tak zróżnicowany krajobraz o dobrze zachowanej formie terenowej jest ewenementem na skalę europejską, jego badanie może przyczynić się do znalezienia odpowiedzi na wiele pytań dotyczących archeologii krajobrazu. Na chwilę obecną konfrontacja przeprowadzonych przez zespół badań z wykresami palinologicznymi wykonanymi przez Zespół prof. dr hab. Małgorzaty Latałowej (Pracownia Paleoekologii i Archeobotaniki, Katedra Ekologii Roślin, Uniwersytet Gdański) przy pomocy pracowników Instytutu Biologii Ssaków Polskiej Akademii Nauk pozwala stwierdzić, że objęty wiosennymi badaniami teren puszczy był sporadycznie i punktowo zasiedlany przez człowieka.

Zapraszamy na śledzenie na bieżąco informacji z postępów realizacji projektu na stronie puszcza.uksw.edu.pl

(oprac. na podstawie tekstu mgr. Romana Szlązaka)