Budująca lekcja historii. Debata Fakultetów na UKSW

O roli uniwersytetów ze szczególnym uwzględnieniem Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie na tle przemian społeczno-politycznych ostatniego ćwierćwiecza rozmawiali uczestnicy Debaty Fakultetów zorganizowanej przez Wydział Nauk Historycznych UKSW.

– Spotykamy się na wyjątkowej Debacie Fakultetów, która wpisuje się w świętowanie Jubileuszu 25-lecia Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego. Cieszę się, że możemy przy tej okazji wspomnieć szczególny dla nas rok 1999, w którym powstało UKSW. Radość jest tym większa, że są dziś z nami osoby, bez których nie byłoby bielańskiego Uniwersytetu – powiedział ks. prof. dr hab. Ryszard Czekalski, rektor UKSW, witając ks. prof. Romana Bartnickiego, rektora Akademii Teologii Katolickiej, a następnie UKSW i ks. prof. Wojciecha Góralskiego, prorektora i autora pierwszego Statutu UKSW. Rektor UKSW podziękował ks. prof. Romanowi Bartnickiemu i jego najbliższym współpracownikom za „przełomowe działania” w „wyjątkowych dla Polski czasach”, za „podjęcie trudu” przekształcenia ATK w UKSW.

W swoim przemówieniu Rektor UKSW podkreślił rolę Uniwersytetu w kształceniu pokoleń Polaków, jako odpowiedzialnych za losy Ojczyzny obywateli. Przekształcenie ATK w UKSW zbiegło się w czasie z istotnymi zmianami społeczno-politycznymi, które miały miejsce po 1989 roku w Polsce i trwały przez kilkanaście lat.

– Proces powstawania naszego Uniwersytetu był bardzo skomplikowany. Nie ulega wątpliwości, że to za sprawą determinacji naszej społeczności, jak również dzięki przychylności przedstawicieli świata publicznego oraz świata akademickiego dziś możemy świętować 25. lecie istnienia UKSW. Świętowanie, które trwa, jest także dla nas czasem ewaluacji naszych dokonań na gruncie badawczym i dydaktycznym. Chcemy wchodzić w następne ćwierćwiecze z kolejnymi inicjatywami rozwojowymi, bo Uniwersytet żyje rozwojem służąc w sposób szczególny społeczeństwu. To nasza misja i nasze zadanie, które jeszcze bardziej, niż dotychczas musimy sobie uświadamiać i wytrwalej je realizować – powiedział ks. prof. Ryszard Czekalski, rektor UKSW.

Licznie zgromadzonych uczestników wydarzenia powitał ks. prof. dr hab. Waldemar Graczyk, Dziekan Wydziału Nauk Historycznych UKSW, który wyraził satysfakcję z faktu, że w cykl Debat Fakultetów może włączyć się jeden z najstarszych wydziałów naszej Uczelni.

UKSW na tle boomu edukacyjnego

Prof. Antoni Dudek z Wydziału Nauk Historycznych UKSW, nakreślił skrótowo tło przemian społeczno-politycznych lat 90. w Polsce. Wskazał na punkty zwrotne w naszej najnowszej historii, w tym „zasadniczą zmianę położenia geopolitycznego Polski”, związaną z likwidacją Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej i Układu Warszawskiego oraz wyprowadzeniem wojsk sowieckich z kraju. Według prof. Antoniego Dudka, lifemotivem działania całej klasy politycznej było w latach 90. dążenie do „powiązania Polski”, znajdującej się wówczas w „szarej strefie”, z zachodnimi strukturami politycznymi i militarnymi. Podkreślił kluczowe znaczenie „konsolidacji systemu demokratycznego” jako warunku przyjęcia Polski do NATO i Unii Europejskiej. Prelegent podkreślił, że Polska, znajdująca się u progu lat. 90. w głębokim kryzysie, zaczęła wkrótce być postrzegana na świecie jako kraj wiarygodny. Stało się to, mówił prof. Antoni Dudek, między innymi dzięki udanej transformacji od gospodarki planowanej centralnie do gospodarki rynkowej, co nastąpiło, jak zaznaczył, nie bez znaczących „kosztów społecznych” w tym bezrobocia, masowego bankructwa przedsiębiorstw i zapaści demograficznej. Prelegent nazwał jedynym przypadkiem „w skali Europy, a nawet całego globu” polski stały wzrost gospodarzy zahamowany dopiero przez pandemię koronawirusa.

Szczególne miejsce prof. Antoni Dudek poświęcił „boomowi edukacyjnemu” początku lat 90. Przekształcenie ATK w UKSW przedstawił jako część „szerszego procesu rozbudowy” szkolnictwa wyższego, co zobrazował liczbami mówiąc o 400 tysiącach studiujących pod koniec PRL i niemal dwóch milionach pod koniec pierwszej dekady XXI wieku.

Etyka Solidarności a przyszłość demokracji

Ks. dr hab. Andrzej Kobyliński, prof. ucz. z Wydziału Filozofii Chrześcijańskiej mówił o relacjach polityki i etyki na przełomie wieków i miejscu jakie w tym procesie zajmował nasz Uniwersytet.

Nazwał „unikatowym rozwiązaniem” istnienie w ramach uczelni publicznej kilku wydziałów kościelnych.

– Przez 25 lat ta konstrukcja dobrze funkcjonuje. Zawsze udawało się mądrze realizować zapisaną w Statucie misję Uniwersytetu. Gwarantując wolność badań naukowych, nasza Uczelnia dopuszcza głoszenie bardzo różnych poglądów i analizowanie w sposób pogłębiony rzeczywistości politycznej i społecznej – mówił ks. dr hab. Andrzej Kobyliński, prof. ucz. – Odwołujemy się do modelu demokracji, który wyrasta z doświadczenia rewolucji amerykańskiej, respektującej prawa człowieka i wolność gospodarczą, ale z zachowaniem stabilnego fundamentu moralnego i religijnego.

Mówiąc o „wkładzie” naszej Uczelni w opisywanie związków polityki z etyką, Prelegent wskazał badania historyczne i socjologiczne. Wąsko pojętemu liberalizmowi, z charakterystyczną neutralnością światopoglądową państwa, niedocenieniem i „deprecjacją” wspólnoty i kultury narodowej, przeciwstawił odwoływanie się w „projektach, publikacjach, projektach badawczych” prowadzonych na naszej Uczelni, do szeroko rozumianej etyki Solidarności.

– Bliska wykładowcom naszej uczelni etyka solidarności docenia tradycję, religię, obyczaj i więź narodową. Nie jest on wcale jedynie odległą przeszłością sięgającą lat 80, ale czymś niezwykle aktualnym, w dyskusji dotyczącej przyszłości demokracji – mówił ks. dr hab. Andrzej Kobyliński, prof. ucz. – Nasza Uczelnia włącza się w globalną debatę pokazując, że lekarstwem na kryzys demokracji może być nasze polskie doświadczenie „Solidarności”.

Poznanie prawdy kontra korporacyjność

– Gdzie dziś jesteśmy jako cywilizacja europejska? Jako ci którzy przyznajemy się do religijności, do wiary? – pytał ks. prof. Marek Tatar z Wydziału Teologicznego UKSW.

Przyznał, że „transformacje ustrojowe”, nie pozostają bez wpływu na religijność, ponieważ nie jest ona czymś „oderwanym od rzeczywistości”. Ks. prof. Marek Tatar wskazał na utratę dziedzictwa chrześcijańskiego, „uwierzenie w postęp” i sprowadzenie chrześcijaństwa do reliktu jako przyczyny przemian religijności ostatnich dziesięcioleci.

– Trzeba tu użyć pojęcia ponowoczesności – mówił ks. prof. Marek Tatar. – Jej istotą jest chaos, niejednoznaczność i wieloznaczność, przede wszystkim zaś utrata naczelnego miejsca Boga, będącego dotąd punktem odniesienia. Dziś stał się nim świat i człowiek sam dla siebie, ale nawet i on utracił naczelne miejsce w życiu świata i społeczeństwa, stając się jednym z wielu stworzeń. Człowiek, w duchu indywidualizmu i subiektywizmu, tworzy własną religijność na swoją modłę. Nastąpiła relatywizacja prawdy. A skoro nie ma jednej prawdy, nie ma jednej moralności.

Ks. prof. Marek Tatar podkreślił, że gdy mowa o „wpływie”, jaki wywiera na kształcących się studentów uniwersytet – i to w czasach „rozkwitu uniwersyteckości” – nie chodzi tylko o kształcenie kadr, ale wpływanie na „sposób rozpoznawania” prawdy, „wolność poznawania” tej prawdy i „wolność badawczą”.

– Trzeba odpowiedzieć sobie na pytanie czym uniwersytet jest w swojej naturze, jaki jest ideał uniwersytetu – mówił ks. prof. Marek Tatar. – Zaprzęgnięcie uniwersytetów w kierat ekonomii, polityki, zredukowanie ich do wymiaru czysto technicznego, podporządkowanie się statystykom, rodzą niebezpieczną zależność. Jednym z poważnych zagrożeń dla uniwersyteckości jest korporacyjność, bo łączy uniwersytet z zaspokajaniem rynku. A przecież chodzi o właściwą człowiekowi chęć docierania do prawdy. I jeszcze to pytanie, na ile sięgamy do tego co ponadnaturalne, co ma nam dziś do powiedzenia Bóg? – zakończył ks. prof. Marek Tatar.

Doskonały podział ról

Ks. prof. Roman Bartnicki, główny architekt przekształcenia Akademii Teologii Katolickiej w Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, przywołał dokładnie, z dbałością o najdrobniejsze, ważne szczegóły, historię starań o utworzenie naszej Uczelni. Wspominał przy tym niezwykłą życzliwość Jana Pawła II i kardynała Józefa Glempa wobec nowo powstającego uniwersytetu „państwowego o charakterze katolickim”.

Z kolei prawnik-kanonista, ks. prof. Wojciech Góralski, przywołał początki Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego mówiąc o jego „wyjątkowym charakterze” i „doskonałym podziale ról”, między wydziałami świeckimi a kościelnymi, nad którymi zwierzchność miał sprawować odtąd Wielki Kanclerz. Ks. prof. Wojciech Góralski wyraził satysfakcję, że mógł być zaangażowany w proces przekształcania ATK w UKSW.

Wartość i wiara, wspólnota i wytrwałość

W imieniu ks. prof. dr. hab. Ryszarda Czekalskiego, za „inspirujące i twórcze wystąpienia”, podziękowała dr hab. Anna Fidelus, prof. ucz., prorektor ds. studenckich i kształcenia, w sposób szczególny zaś „bohaterom spotkania” – ks. prof. dr. hab. Romanowi Bartnickiemu i ks. prof. Wojciechowi Góralskiemu.

– Dziękujemy za piękną, budującą lekcję historii, która pozwoli myśleć naszemu Uniwersytetowi o przyszłości – mówiła Prorektor. – Co sprawiło, że udało się stworzyć Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego? To cztery elementy: wartości, wiara, wspólnota i wytrwałość.

Debatę UKSW w czasie przemian. W 25-rocznicę powstania Uniwersytetu na kampusie Wóycickiego, zorganizował Wydział Nauk Historycznych UKSW. Debatę poprowadził dr Adam Buława.