O centralnej administracji rządowej w Senacie RP

Tematyka zarządzania publicznego w kontekście ustroju, prawa, aksjologii, zmian oraz wyzwań była podejmowana podczas konferencji zorganizowanej przez UKSW we współpracy z Kancelarią Senatu RP.

Konferencję „Centralna administracja rządowa – bilans i perspektywa zmiany” otworzyła Marszałek Senatu, Małgorzata Kidawa-Błońska. Podkreśliła, że w czasach, gdy zaufanie do instytucji państwowych spada, usługi publiczne powinny być świadczone na najwyższym poziomie — tak samo, jak administracja centralna.

Dr hab. Anna Fidelus, prof. ucz., prorektor ds. studenckich i kształcenia, witając zebranych w imieniu JM Rektora UKSW, ks. prof. Ryszarda Czekalskiego, zwróciła uwagę na to, że Uniwersytetowi Kardynała Stefana Wyszyńskiego bliskie są zagadnienia związane z aksjologicznymi podstawami administracji:

— W tradycję UKSW wpisuje się nie tylko kształcenie specjalistów prawa i administracji, lecz także wychowywanie obywateli w duchu odpowiedzialności, służby publicznej i dialogu między instytucjami a społeczeństwem. To właśnie idea dobra wspólnego, obecna w klasycznych nurtach myśli społecznej, filozoficznej i teologicznej, stanowi fundament rozwoju etosu służby cywilnej, który wszyscy pragniemy wzmacniać — powiedziała.

Podkreśliła również, że w konferencji bierze czynny udział wielu przedstawicieli Wydziału Prawa i Administracji UKSW, szczególnie z Katedry Prawa Administracyjnego i Samorządu Terytorialnego:

— Świadczy to nie tylko o wysokich kompetencjach naszych uczonych, ale także o aktywnym włączaniu się środowiska akademickiego w debatę publiczną, która — jak pokazuje przykład tej konferencji — znajduje swoje naturalne miejsce również w instytucjach najwyższych władz Rzeczypospolitej — dodała prof. Anna Fidelus.

W trakcie konferencji prelegenci podkreślali, że w obliczu dynamicznych zmian społecznych, politycznych i gospodarczych rola administracji rządowej staje się coraz bardziej złożona. Nie jest to już wyłącznie aparat wykonawczy, lecz struktura, która musi łączyć stabilność z elastycznością, a rutynę z gotowością do reagowania w sytuacjach nadzwyczajnych.

W pierwszym panelu, moderowanym przez Agatę Karwowską-Sokołowską, dyrektor Biura Analiz i Petycji Kancelarii Senatu, udział wzięli: dr Maciej Berek — członek Rady Ministrów, przewodniczący Komitetu Stałego Rady Ministrów, dr hab. inż. Zygmunt Frankiewicz — przewodniczący Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej, Włodzimierz Albin — prezes Wolters Kluwer Polska, prof. dr hab. Andrzej Wróbel — sędzia Sądu Najwyższego w stanie spoczynku, prof. dr hab. Irena Lipowicz,
dr hab. Mariusz Szyrski, prof. ucz.

Dr Maciej Berek w swoim wystąpieniu skupił się na kwestiach funkcjonowania administracji rządowej w kontekście realizacji funkcji państwa zarówno z perspektywy zarządczej, jak i wykonawczej. Zaznaczył, że polaryzacja władzy bardzo silnie wpływa obecnie na zarządzanie administracją, co przekłada się na brak stabilności i jasno określonych celów. — Administracja zamiast koncentrować się na jakości, często zmuszona jest „dostosowywać się do przetrwania” — wskazał. Zwrócił uwagę, że niski poziom uznania społecznego dla pracy administracji to poważny problem, a przecież to właśnie urzędnicy są „tkanką, dzięki której państwo funkcjonuje”, to administracja posiada zdolność reagowania i wyszukiwania rozwiązań w sytuacjach nadzwyczajnych. Minister Berek podkreślił również, że administracja państwowa to struktura służąca zarządzaniu państwem, ale brakuje w niej nowoczesnych procesów zarządzania zasobami ludzkimi: — Potrzebujemy takiego modelu zarządzania administracją, który nie pozwoli jej ugrzęznąć w rutynie — podsumował.

Prof. dr hab. Irena Lipowicz, kierownik Katedry Prawa Administracyjnego i Samorządu Terytorialnego WPiA UKSW, w swoim wystąpieniu mówiła o aksjologicznych podstawach centralnej administracji rządowej. Zaznaczyła, że jej podstawowym zadaniem jest zapewnienie państwu bezpieczeństwa: — Administracja centralna ma za zadanie odwracać niebezpieczeństwa. To najprostsza i najstarsza funkcja administracji publicznej — stwierdziła.

Analizując historię administracji w Polsce, prof. Lipowicz przypomniała, że administracja II Rzeczypospolitej była rekordowo sprawna:

— Z trzech kawałków zlepiono jedno państwo. Była to nieskorumpowana administracja na bardzo wysokim poziomie, z przyzwoitą służbą cywilną. Funkcjonowała tak dobrze, że jako jedyna w Europie stworzyła później, w czasie II wojny światowej, polskie państwo podziemne — zauważyła.

Odnosząc się do współczesnych realiów, zwróciła uwagę, że brak szacunku dla administracji centralnej, jej upartyjnienie i „resortowość” to spuścizna czasów stalinowskich i PRL-u. Wskazała również, że od 1998 roku nie podjęto żadnych prób reformy administracji centralnej, a kolejne rządy konsekwentnie zaniedbywały ten obszar.

Profesor Lipowicz podkreśliła, że każdy resort powinien dostosować się do wyzwań wynikających z „odmiejscowienia” administracji publicznej, posiadać cyfrowe kopie swoich struktur i procedur. Zaapelowała również, by Senat, ponad politycznymi podziałami, zajął się reformą, której celem będzie modernizacja administracji centralnej w taki sposób, aby stała się elastyczna i zdecentralizowana:

— Polacy męczą się w ogromnych, hierarchicznych, sztywnych strukturach — podkreśliła prof. Lipowicz, zaznaczając jednocześnie konieczność deregulacji:  — Prawo powinno nas uskrzydlać, a nie stawać się dla nas więzieniem i barierą — podsumowała.

Dr hab. Mariusz Szyrski, prof. ucz., w swym wystąpieniu zastanawiał się, jak daleko sięga wpływ zasady hierarchiczności w organizacji administracji rządowej oraz jakie niesie to skutki dla funkcjonowania państwa. Mówił o ewolucji pojęcia „biurokracji” — od idealnego porządku w administracji publicznej i prawie po dzisiejsze, często negatywne konotacje — oraz o konsekwencjach braku gruntownej reformy systemowej.

Prof. Szyrski omówił art. 93 Konstytucji RP, który określa charakter aktów prawnych mających zastosowanie wyłącznie wobec jednostek podległych. Jednak praktyka pokazuje, że akty wewnętrzne — takie jak uchwały Rady Ministrów — często wykraczają poza te granice, oddziałując na samorządy, przedsiębiorstwa prywatne, a nawet organizacje pozarządowe. Tym samym zasada hierarchiczności staje się narzędziem zarządzania sferą zewnętrzną administracji — wbrew jej konstytucyjnemu założeniu. — Zasada hierarchiczności skupia jak w soczewce problemy wewnętrzne administracji — podkreślił prof. Szyrski. Zwrócił także uwagę na ustawy dotyczące zarządzania kryzysowego i ochrony ludności. Umożliwiają one wydawanie wiążących poleceń nie tylko administracji rządowej, ale również podmiotom zewnętrznym — bez odpowiednich zabezpieczeń prawnych i możliwości odmowy wykonania polecenia. To, jak wskazywał prelegent, rodzi poważne pytania o proporcjonalność, konstytucyjność oraz realną strukturę władzy w państwie. Podobnie jak prof. Irena Lipowicz, prof. Szyrski podkreślał konieczność „elastyczności administracji centralnej”.

— Administracja publiczna w obecnym, resortowym układzie się nie ostanie organizacyjnie, jeżeli nie będzie przepływu informacyjnego ani odpowiedniego zarządzania zakresem działania pomiędzy resortami. Potrzeba nowoczesnego zarządzania administracją publiczną oraz elastyczności rozumianej jako współpraca podmiotów administracji rządowej — podsumował prof. Mariusz Szyrski.

Panel drugi moderował dr Ziemowit Cieślik z WPiA UKSW, wicedyrektor Biura Ekspertyz i Oceny Skutków Regulacji Kancelarii Sejmu. Wzięli w nim udział: dr hab. Jarosław Dobkowski, prof. Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, prof. dr hab. Hubert Izdebski oraz dr hab. Jakub H. Szlachetko.

Prelegenci zgodnie uznali, że administracja centralna w Polsce dysponuje ogromnym potencjałem, ale aby go w pełni wykorzystać, konieczne jest zbudowanie kultury zarządzania opartej na zaufaniu, celowości działania i docenieniu profesjonalizmu. Potrzebujemy administracji, która nie tylko działa, ale też wie, dlaczego i dla kogo działa. Należy odtworzyć etos pracownika państwowego i wzmacniać kulturę współpracy. Konieczna staje się elastyczność, a także decentralizacja i deregulacja. Wszyscy zgodnie zaapelowali o reformę centralnej administracji rządowej.