Rola sztucznej inteligencji w nauce i edukacji. Debata Fakultetów na UKSW

– Nasze człowieczeństwo jest związane ze światem przeżyć, którego sztuczna inteligencja nie zastąpi – mówił ks. dr hab. Maciej Bała, prof. ucz., podczas interdyscyplinarnej Debaty Fakultetów poświęconej sztucznej inteligencji.

– Tematem dzisiejszej debaty jest coraz bardziej obecna w naszym życiu sztuczna inteligencja widziana z perspektywy różnych dyscyplin – mówiła dr hab. Anna Fidelus, prof. ucz., prorektor ds. studenckich i kształcenia, inaugurując debatę. – Mam nadzieję, że konkluzje z naszej debaty posłużą zarówno badaczom i dydaktykom, jak i studentom oraz doktorantom.

W debacie zorganizowanej przez Wydział Matematyczno-Przyrodniczy, Szkołę Nauk Ścisłych, wzięli udział: ks. dr hab. Maciej Bała, prof. ucz., dziekan Wydziału Filozofii Chrześcijańskiej UKSW, dr hab. Andrzej Rudowski, prof. ucz., prodziekan ds. kształcenia Wydziału Społeczno-Ekonomicznego, dr hab. Agnieszka Szymańska, prof. ucz., z Instytutu Psychologii UKSW, dr Katsiaryna Kosarava, adiunkt na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym oraz dr Piotr Łuczuk, adiunkt w Instytucie Edukacji Medialnej i Dziennikarstwa UKSW.

– Będziemy zastanawiać się, w jaki sposób sztuczna inteligencja wpływa na naszą codzienną pracę badawczą i dydaktyczną, jakie ma znaczenie dla społeczeństwa i dla misji uniwersytetów – mówiła moderująca debatę Mariola Pirek. – Jako społeczeństwo powinniśmy pytać, jak mądrze z niej korzystać oraz kiedy nie wolno jej używać, albo kiedy trzeba ją wyraźnie ograniczać.

Superkalkulator z ograniczeniami

– Nasz mózg działa lepiej, gdy spotkamy się z człowiekiem, nie ze sztuczną inteligencją – podkreślił z mocą ks. dr hab. Maciej Bała, prof. ucz. – Sztuczna inteligencja jako narzędzie do dokonywania obliczeń może być pomocna, ale nasze człowieczeństwo jest związane ze światem przeżyć, którego sztuczna inteligencja nie zastąpi. Nieosiągalne dla niej doświadczenie cierpienia i perspektywa śmierci nigdy nie przestaną nam towarzyszyć.

Według ks. dr hab. Macieja Bały, prof. ucz., sztuczna inteligencja nieposiadająca zasad etycznych nigdy nie zastąpi człowieka mającego szczególną podmiotowość.
Dr Piotr Łuczuk, który określił sztuczną inteligencję jako system, który „przeczytał cały Internet”, generujący treści zarówno prawdziwe, jak i fałszywe, podatny na dezinformację, zwrócił uwagę na kwestie związane z cyberbezpieczeństwem.

Dr Katsiaryna Kosarava wskazała, że sztuczna inteligencja – rodzaj „inżynierii danych” – poszerza istniejące możliwości. Będąc zbiorem technik pomagających w analizie dużych zestawów danych i odnajdywaniu zależności w złożonych systemach, jako „superkalkulator” wymaga od użytkowników odpowiedzialności.
Dr hab. Andrzej Rudowski, prof. ucz., dostrzegł w sztucznej inteligencji narzędzie „radykalnie wspierające” wyszukiwanie danych i dokonywanie analiz.
Dr hab. Agnieszka Szymańska, prof. ucz., potraktowała ją jako „asystentkę, dyskutantkę”, z którą jest w „ciągłym dialogu” i która stała się jej naturalnym „środowiskiem pracy”

Przejrzystość i uczciwość intelektualna

Prelegenci zastanawiali się, jak sztuczna inteligencja zmieni zachowania studentów i naukowców, co nam ułatwi, a co utrudni. Ks. dr hab. Maciej Bała, prof. ucz., mówił, w jaki sposób – z perspektywy etyki chrześcijańskiej i misji uniwersytetu – powinniśmy korzystać ze sztucznej inteligencji.
– Czas przemyśleć naszą dydaktykę w kontekście sztucznej inteligencji – mówił ks. dr hab. Maciej Bała, prof. ucz. – Okazuje się, że ważniejsze od samych umiejętności jest to, by rozumieć i potrafić interpretować. W korzystaniu ze sztucznej inteligencji ważna jest przejrzystość i uczciwość intelektualna.

Dr hab. Agnieszka Szymańska, prof. ucz., zastanawiała się, w jaki sposób – z punktu widzenia psychologii poznawczej – częste korzystanie z generatywnej sztucznej inteligencji realnie zmienia to, jak się uczymy, zapamiętujemy i myślimy. Według niej umiejętnie stosowana, tj. w sposób niepozwalający na halucynowanie, sztuczna inteligencja nie ogranicza nas, nie spłyca naszego rozumowania ani nie osłabia kreatywności. Przeciwnie – zdaniem panelistki, w przyszłości będziemy z nią wręcz „współmyśleć”, zyskując szerszą perspektywę.

Dr Piotr Łuczuk zastanawiał się, czy nauczyciele akademiccy i studenci rozumieją, komu powierzają swoje dane, umieszczając artykuły, prace dyplomowe czy dane badawcze w komercyjnych chatbotach, co jest największym, a zarazem niedocenianym ryzykiem korzystania z AI. Przyznał, że najsilniejszym, a zarazem najsłabszym ogniwem przy korzystaniu ze sztucznej inteligencji pozostaje człowiek.

O konieczności „przeprojektowania” programów studiów w dobie sztucznej inteligencji mówił dr hab. Andrzej Rudowski, prof. ucz.:
– Już dziś mamy do czynienia z dualizmem poznawczym. Licealista, a potem student, żyje zanurzony w rzeczywistości sztucznej inteligencji, a w szkołach nadal panuje bismarckowski porządek – mówił. – System edukacji nadal koncentruje się na pokonywaniu kolejnych szczebli, nie zaś na zdobywaniu tak potrzebnych dziś kompetencji społecznych.

Odbudować autorytet nauki

Paneliści zastanawiali się, jak sztuczna inteligencja wpływa na samo rozumienie nauki, na regulacje, na zaufanie do instytucji, a także na czym polega szczególna odpowiedzialność środowiska akademickiego.
– Interesuje nas już nie tylko to, co dzieje się w murach uczelni, ale też to, jak sztuczna inteligencja zmienia życie społeczne: od badań i publikacji, przez decyzje polityczne i biznesowe, aż po to, komu wierzymy w świecie zalanym treściami generowanymi przez algorytmy – mówiła Mariola Pirek.

Paneliści przyznali, że oswajając sztuczną inteligencję, obawiamy się „oszustwa, kłamstwa i manipulacji”. Dlatego szczególnie ważne w dzisiejszych czasach jest odbudowanie zachwianego autorytetu nauki. Próbując wyobrazić sobie uczelnie przyszłości, prognozowali odejście od klasycznych wykładów na rzecz konwersatoriów.
Uznali za warunek niezbędny, by uniwersytet pozostał prawdziwym uniwersytetem, świadome i odpowiedzialne korzystanie z nowych narzędzi, przede wszystkim jednak ocalenie relacji mistrz–uczeń.

Mariola Pirek, podsumowując Debatę Fakultetów, stwierdziła, że wyłania się z niej obraz sztucznej inteligencji jako narzędzia, które może realnie podnieść poziom naszych badań i dydaktyki, ale tylko pod warunkiem, że nie oddamy jej tego, co jest „sercem uniwersytetu” – krytycznego myślenia, odpowiedzialności za prawdę i relacji z drugim człowiekiem.

Cykl Debata Fakultetów powstał w roku akademickim 2022/2023 z inicjatywy władz rektorskich, we współpracy z dziekanami wydziałów UKSW. Celem debat jest spojrzenie na istotne problemy współczesności z perspektywy różnych dyscyplin naukowych rozwijanych w naszej społeczności akademickiej.