Nowe czasopismo językoznawcze na UKSW

W Wydawnictwie Naukowym UKSW ukazał się pierwszy numer Idiolektów, nowego czasopisma językoznawczego.

Idiolekty będą ukazywać się raz do roku, w postaci cyfrowej i papierowej. To jedyny w Polsce i Europie periodyk naukowy poświęcony – jak sama nazwa wskazuje – zagadnieniom języka jednostki.

Interdyscyplinarny charakter czasopisma

Pierwszy numer ma wyjątkowy charakter, ponieważ zawiera głównie teksty członków Rady Naukowej oraz zespołu redakcyjnego, stanowi zatem swoistą prezentację grona twórców czasopisma.

– Przedmiotem naszego zainteresowania są idiolekty w rozmaitych odmianach, wariantach i przejawach – czytamy w otwierającym pierwszy numer czasopisma słowie od redakcji. –  Zarówno te, które ze względu na swój niekonwencjonalny charakter stanowią tradycyjny obiekt opisów lingwistycznych, jako tzw. język pisarzy, jak i te, które w badaniach np. psycho- czy socjolingwistycznych, traktuje się zwykle jako reprezentacje sposobu mówienia pewnej grupy użytkowników języka etnicznego czy jego odmiany.

Rocznik ma przede wszystkim profil językoznawczy, ale twórcy Idiolektów mają nadzieję, że jego zawartość czasopisma okaże się interesująca także dla przedstawicieli innych dyscyplin – literaturoznawców oraz badaczy kultury, a także filozofów, socjologów, psychologów czy teologów.

Wszyscy naukowcy zainteresowani tematyką języka jednostki są zaproszeni do publikowania swoich prac, mogących wnieść, jak zaznaczają redaktorzy pisma „wiele ważnych wątków i obserwacji do badań lingwistycznych”.

– Chcielibyśmy dotrzeć do wszystkich, którzy dążą do zrozumienia tekstów i utrwalonego w nich świata interpretowanego, przeżywanego i odczuwanego przez konkretnego człowieka – artystę, nie tylko pisarza, lecz także malarza, muzyka itp., autora prac naukowych i popularnonaukowych, tłumacza, publicystę, kaznodzieję, polityka, celebrytę, wreszcie – „zwyczajnego” użytkownika rozmaitych języków etnicznych czy ich odmian – piszą redaktorzy Idiolektów.

W duchu łączenia środowisk badawczych

Idiolekty zrodziły się z tradycji badań nad językiem autorów prowadzonych na Wydziale Nauk Humanistycznych Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie niemal od początków jego istnienia, czyli w przybliżeniu od ćwierćwiecza. Badania te poza licznymi publikacjami zaowocowały również cyklicznymi, organizowanymi co dwa lata konferencjami, które stały się znakiem rozpoznawczym bielańskiego językoznawstwa, a jednocześnie – płaszczyzną nawiązywania kontaktów z lingwistami o podobnych zainteresowaniach. Wokół konferencji z cyklu „Język pisarzy” – w latach 2007–2017 odbyło się sześć takich spotkań – stopniowo powstawało, rosło i umacniało się ogólnopolskie środowisko badawcze, a monografie zbiorowe, które ukazywały się po kolejnych odsłonach sesji – w sumie jest ich pięć, ujawniały popularność i zróżnicowanie studiów nad „kreatywnymi idiolektami”, jak nazywają je redaktorzy czasopisma.

Idea powołania rocznika poświęconego badaniom nad językiem jednostki była naturalną konsekwencją badań naukowców z UKSW nad językiem jednostki. Od początku było jednak dla całego zespołu powołującego do życia Idiolekty jasne, że taki rocznik – choć formalnie powiązany z UKSW, od strony edytorskiej powierzony Wydawnictwu Naukowemu tego Uniwersytetu – powinien być przedsięwzięciem łączącym różne ośrodki, w których prowadzi się badania z zakresu idiolektologii.

To przekonanie odzwierciedla skład redakcji, w której poza pracownikami bielańskiej polonistyki znaleźli się również reprezentanci Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej i Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II. Nazwiska i afiliacje osób tworzących redakcję oraz Radę Naukową, do której udało nam się zaprosić najwybitniejszych uczonych zajmujących się idiolektami w Polsce i w wybranych ośrodkach zagranicznych, zdradzają zamiary i ambicje językoznawców: chcieliby oni, aby w przyszłości Idiolekty stały się periodykiem o zasięgu nie tylko ogólnopolskim, lecz także europejskim, a przynajmniej środkowo i wschodnioeuropejskim. Mając na względzie perspektywę międzynarodową, poza tekstami w języku polskim redakcja przyjmuje do druku także artykuły w językach kongresowych oraz we wszystkich językach słowiańskich. Idiolekty zostały pomyślane przede wszystkim jako forum prezentacji problemów teoretycznych, metod badawczych oraz konkretnych ustaleń materiałowych. Naukowcy mają też zamiar systematycznie przypominać i charakteryzować tradycje oraz najważniejsze osiągnięcia w zakresie studiów nad językiem, stylami i tekstami jednostek m.in. sylwetki wybitnych badaczy, dorobek poszczególnych środowisk i ośrodków, a także szkoły badawcze. Kluczowe znaczenie ma również sytuowanie własnej pracy w kontekście dokonań innych uczonych.

Od teorii i praktyk analitycznych po nowości wydawnicze

Formuła czasopisma umożliwia publikowanie wypowiedzi, dla których nie ma miejsca w klasycznej monografii zbiorowej, a które służą wymianie myśli oraz informacji: recenzji, polemik, podsumowań czy sprawozdań z konferencji, spotkań naukowych, projektów itp. Układ czasopisma oddaje scharakteryzowaną powyżej koncepcję. W zasadniczym, pierwszym i zapewne najobszerniejszym dziale, zatytułowanym „Teoria i praktyki analityczne”, znajdą się oryginalne studia teoretyczne, metodologiczne, przeglądowe oraz materiałowe. Dwie kolejne części – „Badacze idiolektów” oraz „Szkoły, ośrodki, środowiska”, zostaną poświęcone prezentacji tradycji i dokonań badawczych idiolektologii. „Recenzje, dyskusje, polemiki” to miejsce na wyrażanie opinii o publikacjach, jak również odpowiedzi, glosy, sprostowania, dopowiedzenia itp. Relacje z wydarzeń naukowych m.in. konferencji, spotkań czy debat, a także informacje o projektach badawczych dotyczących polskich i zagranicznych badań nad idiolektami będą umieszczone w dziale „Z życia naukowego”. Ostatnia z zaplanowanych sekcji czasopisma to „Nowości wydawnicze”– wykaz monografii poświęconych językowi jednostki, opublikowanych w roku, który minął od ukazania się ostatniego numeru „Idiolektów”.

Artykułem rozpoczynającym ten numer, a jednocześnie – historię „Idiolektów”, jest przeglądowe opracowanie Tadeusza Lewaszkiewicza omawiające polskie i innosłowiańskie słowniki języka pisarzy. Kolejne artykuły zostały ułożone w kolejności chronologicznej, uwzględniającej czas życia ich bohaterów. Są to: tekst Władysławy Bryły o polonocentryzmie w twórczości Wincentego Pola, studium o Norwidowskich użyciu leksemu „prawie” przygotowane przez Jolantę Chojak, charakterystyka idiolektu pisarskiego Józefa Piłsudskiego pióra Stanisława Dubisza, opis poetyckiej refleksji metajęzykowej Wojciecha Młynarskiego zaproponowany przez Anetę Wysocką, a także dokonany przez Ewę Sławek opis idiostylu translatorskiego Krzysztofa Bartnickiego. Cykl poświęcony dorobkowi wybitnych językoznawców, którzy w swojej pracy naukowej opisywali zagadnienia języka osobniczego, rozpoczyna się od sylwetki Stanisława Szobera autorstwa Ewa Dulnej-Rak. W części przewidzianej na omówienie ośrodków i szkół badawczych została opublikowana charakterystyka programu badawczego bielańskiego środowiska idiolektologicznego, w którym narodziła się idea czasopisma.

– Jesteśmy w pełni świadomi, że istnieje kilka szkół i ośrodków, których dorobek znacznie bardziej zasługiwałby na uhonorowanie miejscem w pierwszym numerze „Idiolektów” – tłumaczą redaktorzy czasopisma. – Mamy jednak nadzieję, że szczególne okoliczności przygotowywania pierwszego numeru czasopisma, który miał być swego rodzaju niespodzianką dla środowiska językoznawczego, a także przywilej zrealizowania pomysłu czasopisma właśnie na UKSW, w jakimś stopniu usprawiedliwią naszą decyzję.

Dział poświęcony recenzjom i dyskusjom zawiera tym razem dwa omówienia publikacji naukowych: monografii Katarzyny Wojan „Polska leksykografia” pióra Anny Kozłowskiej oraz pracy Anny Pajdzińskiej „Interpretacja świata w języku i w tekście artystycznym” autorstwa Beaty Kuryłowicz. Numer kończy się wykazem nowości wydawniczych, opublikowanych od 2023 r. do momentu oddawania do druku pierwszego numeru czasopisma.

Skład redakcji: redaktor naczelny: dr hab. Anna Kozłowska, prof. ucz. (UKSW), zastępcy redaktora naczelnego: dr hab. Tomasz Korpysz, prof. ucz. (UKSW), dr hab. Krzysztof Skibski, prof. ucz. (UAM). Członkowie redakcji: dr hab. Jolanta Klimek-Grądzka, prof. ucz. (KUL), dr hab. Aneta Wysocka, prof. ucz. (UMCS). Sekretarz redakcji: dr Ewa Dulna-Rak (Warszawa). Redakcja językowa i korekta: Katarzyna Jutkiewicz-Kubiak.

Rada Naukowa i Recenzenci

Redakcja zachęca do przesyłania danych bibliograficznych nowo wydanych monografii poruszających zagadnienia związane z językiem jednostki, na adres redakcji: idiolekty@uksw.edu.pl. Podobne zaproszenie redakcja kieruje do wszystkich, którzy chcieliby zaproponować materiały do działu „Z życia naukowego”.