ProjektyGłównym kuratorem międzynarodowej wystawy poświęconej historii i dziedzictwu magnackiego rodu Paców w wileńskim Pałacu Wielkich Książąt Litewskich – Valdovų rūmai, jest prof. Anna Sylwia Czyż z Instytutu Historii Sztuki UKSW.
Wystawa „Pacowie. Lilie w ogrodzie historii” („Pacai. Istorijos sodo lelijos”) kontynuuje tradycję prezentacji wybitnych litewskich rodów magnackich. W Pałacu Wielkich Książąt Litewskich w ostatnich latach odbyły się wystawy opowiadające dzieje rodów Sapiehów (2012 r.) i Radziwiłłów (2019 r.), teraz przyszła kolej na Paców herbu Gozdawa. Ten potężny ród magnacki wywodził swe legendarne pochodzenie od starożytnych Rzymian, dowodząc pokrewieństwa z patrycjuszowskim rodem de’ Pazzich, mieszkającym we Florencji i pieczętującym się lilią. Stąd zresztą wzięły się „lilie (Gozdawici) w ogrodzie historii”, jako tytuł ekspozycji.
– Pacowie byli w II połowie XVII wieku najpotężniejszym rodem magnackim na Litwie. Ostatni z rodu Ludwik Michał Pac zmarł w 1835 r. nie pozostawiając nikogo, kto pamiętałby o dokonaniach rodu – mówi prof. Anna Sylwia Czyż. – Wileńska wystawa, będąca zwieńczeniem moich badań nad historią rodu i dokonań Paców, przywraca im należne miejsce w dziejach Rzeczpospolitej Obojga Narodów.
W Pałacu Wielkich Książąt Litewskich zgromadzono ok. 300 eksponatów z 53 instytucji europejskich, a wśród nich cenne obrazy i rysunki, litografie i rzeźby, fotografie i starodruki, okazy broni, buławy i buzdygany, unikatowe tapiserie herbowe i obiekty sztuki użytkowej, a także dzieła złotnictwa sakralnego i wspaniałe ornaty. Zbiory pochodzą z muzeów, bibliotek, archiwów – prywatnych i państwowych, kościołów, klasztorów, z kolekcji prywatnych Litwy, Polski, Ukrainy i Włoch. Wśród prezentowanych artefaktów znalazła się jedyna zachowana XVII wieczna pieczęć kanclerska. Unikalnym obiektem jest ufundowany przez Michała Kazimierza Paca dzwon zegarowy, umieszczony na wieży ratusza miasteczka Merecz, na historycznym szlaku z Warszawy do Wilna.
Wystawa ukazuje, przez pryzmat wybitnych i zasłużonych postaci, znaczenie dla Rzeczpospolitej Obojga Narodów tego niemal dziś zapomnianego, a niegdyś wpływowego rodu Paców, którego złoty wiek przypadł na wiek XVII. Bywali w świecie, doskonale wykształceni, a więc obeznani z najnowszymi tendencjami w architekturze i malarstwie, senatorowie, biskupi, kanclerze, byli Pacowie hojnymi mecenasami sztuki, budowali wspaniałe pałace, fundowali kościoły. Piastowali też najwyższe godności państwowe i kościelne. Wśród wybitnych postaci rodu upamiętnionych na wystawie znaleźli się Michał Kazimierz Pac – hetman wielki litewski i wojewoda wileński, fundator kościoła św. Piotra i Pawła na Antokolu w Wilnie i Krzysztof Zygmunt Pac – kanclerz wielki litewski, fundator znajdującego się w Pożajściu największego zespołu klasztornego na Litwie. Do znaczących postaci rodu należeli też Stefan Krzysztof Pac – marszałek sejmu nadzwyczajnego w Warszawie i podskarbi wielki litewski, a także Ludwik Michał Pac – weteran wojen napoleońskich, jeden z dowódców Powstania Listopadowego, mający wielkie zasługi dla modernizacji rolnictwa, a przy tym wybitny kolekcjoner sztuki, fundator przebudowy warszawskiego pałacu, znanego dziś jako Pałac Paca, projektu słynnego architekta Henryka Marconiego.
Wystawa w Pałacu Wielkich Książąt Litewskich przywraca pamięć o wymarłym rodzie, jego dziedzictwie i wyjątkowych zasługach dla Rzeczpospolitej obojga Narodów.
Wystawa „Pacowie. Lilie w ogrodzie historii” w Pałacu Wielkich Książąt Litewskich powstała we współpracy z Instytutem Adama Mickiewicza i będzie czynna do 26 stycznia 2025 r. Patronat nad wystawą objęli prezydent Litwy, arcybiskup wileński i kowieński.
Prof. Anna Sylwia Czyż zajmuje się kulturą i sztuką Wielkiego Księstwa Litewskiego ze szczególnym uwzględnieniem mecenatu artystycznego, architektury rezydencjonalnej i sakralnej. Autorka publikacji „Fundacje artystyczne rodu Paców” (Wydawnictwo Naukowe UKSW) i monografii wileńskiego kościoła św. Piotra i Pawła na Antokolu (Ossolineum). Prof. Anna Sylwia Czyż planuje w najbliższym czasie wyjazd naukowy Koła Naukowego Studentów i Absolwentów Historii Sztuki do Wilna, połączony ze zwiedzaniem wystawy „Pacowie. Lilie w ogrodzie historii”.
25 listopada 2024
