Żywe świadectwo dialogu. Konferencja biblijna na UKSW.

II Międzynarodowa Konferencja Naukowa poświęcona aramejskim przekładom i parafrazom Biblii hebrajskiej odbyła się na Wydziale Teologicznym UKSW.

Konferencja Targumy: światło na tradycje biblijne. The Targums: The Light on the Biblical Traditions, była poświęcona targumom czyli aramejskim przekładom i parafrazom Biblii hebrajskiej. To właśnie one zapoczątkowały zjawisko przekładania świętych ksiąg na języki inne niż oryginalny, w odpowiedzi na zmieniającą się rzeczywistość historyczną i kulturową, w której język hebrajski stopniowo ustępował miejsca aramejskiemu. Tłumaczenia te odzwierciedlały określone rozumienie tekstu oryginalnego i niosły ze sobą jego interpretację.

Mosty między kulturami i społecznościami

– Z radością witamy zarówno gości zagranicznych, jak i przedstawicieli ośrodków z całej Polski. Liczne grono badaczy jest wyrazem żywego zainteresowania tematyką targumów – mówił ks. dr hab. Wojciech Kluj, prof. ucz. inaugurując konferencję na kampusie Dewajtis. – Przyglądamy się tłumaczeniom pisarzy i mędrców, których praca zmieniała sposób rozumienia tekstów biblijnych, a ich spostrzeżenia rzucały nowe światło na starożytne pisma hebrajskie, pozwalając Biblii rozbrzmiewać żywo ponad granicami języków. Targumy uczą nas, że przekład to nie tylko zadanie lingwistyczne — to proces głęboko kulturowy, duchowy i nieustannie twórczy.

Ks. dr hab. Wojciech Kluj, prof. ucz. zaznaczył, że jednym z celów konferencji jest „przyjrzenie się” duchowi starożytnych interpretatorów, zbadanie w jaki sposób ich słowa i mądrość wciąż przemawiają do „współczesnej nauki”.

– Niech nasze prezentacje w najbliższych dniach będą badaniem ich dziedzictwa, inspirując nowe spostrzeżenia, pytania i głębsze relacje – zaapelował ks. dr hab. Wojciech Kluj, prof. ucz. – Aby słowo Boże mogło przemówić do człowieka, musi je on usłyszeć w języku dla siebie zrozumiałym, najlepiej w swojej mowie ojczystej. Przekłady biblijne mają ponad dwa tysiące lat tradycji. Powstawały i wciąż powstają w różnych środowiskach, epokach i w coraz to nowych językach.

Ks. dr hab. Wojciech Kluj, prof. ucz. podkreślił, że pierwsze tłumaczenia Biblii powstawały już w starożytności. Była to Septuaginta grecka wersja Starego Testamentu oraz targumy.

– Spotykając się dziś na tym szczególnym skrzyżowaniu starożytnej tradycji i naukowego poszukiwania, zatrzymajmy się na chwilę, by wspomnieć tłumaczy i interpretatorów, którzy przed wiekami budowali mosty między językami, kulturami i społecznościami – mówił ks. dr hab. Wojciech Kluj, prof. ucz. – Targumy, będące czymś więcej niż prostymi przekładami, są żywymi świadectwami dialogu między świętym tekstem a rozwijającą się żydowską tradycją religijną.

Światowej sławy badacze

Podczas konferencji zostało wygłoszonych szesnaście referatów, w tym światowej sławy  badaczy aramejskich przekładów Biblii prof. dr Eveline van Staalduine-Sulman (Vrije University, Amsterdam), dr Margarethy Folmer (Leiden University), dr Viktora Ber (South Bohemian University, Czeskie Budziejowice), dr. Christiana Brady (Wittenberg University, Ohio), prof. dr Craiga Morrisona, O.Carm. (Biblicum, Rome), prof. dr. Bruce’a Chiltona (The Institute of Advanced Theology, Bard College, Annandale), jak również polskich specjalistów, zajmujacych się targumami, między innymi trojga pracowników Wydziału Teologicznego UKSW: – ks. prof. dr hab. Marka Parchema, dr hab. Doroty Muszytowskiej, prof. ucz. i dr hab. Anny Kuśmirek, prof. ucz. W czasie konferencji zaprezentowano także dorobek translatorski naszych pracowników, w tym trzy tomy przekładu Targumu Jonatana (2022-2023), dokonanego przez  ks. prof. dr hab. Marka Parchema i dr hab. Annę Kuśmirek, prof. ucz., a wydanych przez Wydawnictwo Naukowe UKSW, a także udział obojga w wydanym w 2025 r. przekładzie dwóch tomów Targumu Neofiti: Księgi Powtórzonego Prawa i Księgi Liczb, które ukazały się w serii Biblia Aramejska przez Wydawnictwo Archidiecezji Lubelskiej „Gaudium”.

Obrady badaczy aramejskich przekładów i parafraz Biblii hebrajskiej.