Unia Europejska wobec konfliktów zbrojnych. Konferencja naukowa na UKSW

Zagrożeniom i wyzwaniom stojącym przed Polską oraz Unią Europejską dziś i w dalszej perspektywie, w obliczu trwającej od lutego 2022 r. wojny na Ukrainie, poświęcona była konferencja naukowa na Wydziale Prawa i Administracji UKSW.

Konferencja została zorganizowana w ramach projektu „Unia Europejska wobec konfliktów zbrojnych ze szczególnym uwzględnieniem konfliktu na Ukrainie”, dofinansowanego ze środków budżetu państwa przyznanych przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego (program Społeczna Odpowiedzialność Nauki II).

Przedmiotem obrad była analiza stanowiska zajmowanego przez UE wobec konfliktów zbrojnych rozgrywających się poza jej granicami, które mogą mieć wpływ na sytuację wewnętrzną Unii, w tym na stosunki ze światem zewnętrznym w kwestiach przepływu kapitału, usług finansowych oraz handlu międzynarodowego. Obrady konferencji koncentrowały się wokół środków prawnych zastosowanych przez Unię Europejską wobec Rosji po wybuchu wojny na Ukrainie oraz ich oddziaływania na podmioty gospodarcze, banki i instytucje sektora finansowego.

Budowanie odporności UE

Ks. dr hab. Ryszard Sadowski, prorektor ds. nauki i współpracy międzynarodowej, witając zebranych w imieniu rektora UKSW, ks. prof. Ryszarda Czekalskiego, podkreślił, że Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego jest uczelnią, która regularnie uczestniczy w debacie naukowej dotyczącej „żywotnych kwestii współczesnego świata”.

Dzisiejsza konferencja – zaznaczyła prof. dr hab. Anna Tarwacka, dyrektor Instytutu Nauk Prawnych – jest kontynuacją sięgającej czasów starożytnego Rzymu debaty naukowej, której tematem centralnym jest wojna i jej wpływ na życie nas wszystkich.

– Nasz projekt ma dwa aspekty. Pierwszy z nich, praktyczny, mający związek z zaangażowaniem interesariuszy zewnętrznych, w tym instytucji publicznych i podmiotów gospodarczych, ma na celu uzyskanie orientacji, w jakim stopniu sankcje i inne środki zastosowane przez Unię Europejską w wyniku wojny na Ukrainie wpływają na przedsiębiorstwa w Polsce – mówił prof. Cezary Mik, kierownik Katedry Prawa Międzynarodowego i Europejskiego na Wydziale Prawa i Administracji UKSW. – Drugi element tego projektu ma na celu stworzenie naukowego „oprzyrządowania” – wskazania instrumentów i mechanizmów prawnych Unii Europejskiej w reakcji na wybuch wojny na Ukrainie. Reakcje to nie tylko sankcje, ale także nowe regulacje dotyczące m.in. dostępu do surowców krytycznych, infrastruktury krytycznej, energetyki czy rolnictwa, mające na celu budowanie odporności Unii Europejskiej.

Wyraz solidarności, inwestycja w przyszłość

„Najbardziej znaczącym kryzysem” dla przyszłości UE nazwała wojnę na Ukrainie dr Katarzyna Smyk, dyrektor Przedstawicielstwa Komisji Europejskiej w Warszawie.

– Stawką tej wojny nie jest wyłącznie los Ukrainy, ale całego kontynentu. Wojna stała się katalizatorem głębokich zmian w Unii Europejskiej – w polityce obronnej, bezpieczeństwa, energetycznej, finansowej, a także w podejściu do rozszerzenia – mówiła dr Katarzyna Smyk. – Wymusiła redefinicję strategii i priorytetów, które będą kształtować naszą wspólną przyszłość na dekady.

Dyrektor Przedstawicielstwa KE w Warszawie podkreśliła, że Unia Europejska od początku wojny „stanęła po stronie Ukrainy” – nie z obowiązku, lecz z przekonania, że to, co dzieje się za naszą wschodnią granicą, jest „bezprecedensowym zagrożeniem dla bezpieczeństwa europejskiego i międzynarodowego”, będącym testem dla nas wszystkich.

Według dr Katarzyny Smyk pomoc finansowa i militarna udzielana Ukrainie przez kraje Unii Europejskiej, w tym Polskę, to nie tylko liczby, ale wyraz „solidarności, determinacji i wspólnotowego działania”, a zarazem „inwestycja w przyszłość”.

Bezprecedensowe w swej skali sankcje nazwała jednym z najważniejszych „narzędzi presji” wobec Rosji i Białorusi, skutecznie ograniczającym zdolność tych krajów do prowadzenia działań wojennych. Przyznała, że kluczowa dla kształtowania nowego standardu odpowiedzialności międzynarodowej pozostaje wola polityczna.

– Z wojny na Ukrainie musimy wyciągnąć wnioski. Tu chodzi o europejskie bezpieczeństwo. To dla Unii moment przełomowy, który redefiniuje podejście do bezpieczeństwa. Plan działania dla europejskiej obronności powstaje nie po to, by sprowokować wojnę, ale by jej zapobiec. Bezpieczeństwo i niezależność to nie abstrakcja, lecz konkretne inwestycje, decyzje i współpraca – mówiła dr Katarzyna Smyk, podkreślając, że to podczas polskiej prezydencji udało się wynegocjować akt prawny uruchamiający fundusze związane z obronnością, których Polska stanie się największym beneficjentem.

„Geostrategiczną inwestycją w pokój” nazwała prelegentka podjęcie przez Radę Europejską decyzji o rozpoczęciu negocjacji akcesyjnych z Ukrainą, zaś doświadczenia ostatnich lat – w tym pandemię, kryzys migracyjny, brexit i wojnę – określiła jako „trudne próby”, z których Unia Europejska wyszła wzmocniona.

Po pierwsze technologiczna suwerenność

Dr Kamil Pruchnik, Senior Regional Representative for Poland z Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego, mówił podczas konferencji o kluczowej roli – szczególnie w kontekście toczącej się za naszą wschodnią granicą wojny – „technologicznej suwerenności”, co wiąże się z inwestycjami w rozwój nowych technologii, cyberbezpieczeństwo oraz infrastrukturę krytyczną i energetyczną. Zaznaczył, że Europejski Bank Inwestycyjny, nie będąc bankiem obronności, a tym bardziej „ministerstwem obrony UE”, robi w tej kwestii „zaskakująco dużo”.

– Staramy się wspierać Ukrainę, aby nie tylko wojnę przetrwała, ale ją wygrała, a potem mogła się dynamicznie rozwijać, czego fundamentem jest prywatny kapitał, prywatne firmy i duch przedsiębiorczości – mówił dr Kamil Pruchnik, przyrównując obecną sytuację Ukrainy do sytuacji Korei Południowej sprzed siedemdziesięciu pięciu lat, która dziś jest gospodarczym gigantem. – Wierzę, że historia może się powtarzać. Ukraina mogłaby stać się w przyszłości tym, czym stała się Korea Południowa. Chciałbym, by tym, czym Stany Zjednoczone były kiedyś dla Korei, była dziś dla Ukrainy Unia Europejska.

Struktury szybkiego reagowania

Michał Szermer, dyrektor Departamentu Informacji Finansowej w Ministerstwie Finansów, nazwał wojnę na Ukrainie „testem odporności” dla systemu przetwarzania informacji finansowych, mającego na celu przeciwdziałanie „praniu brudnych pieniędzy, finansowaniu terroryzmu” oraz omijaniu sankcji. Wśród dodatkowych zagrożeń wskazał ryzyko wykorzystywania pomocy humanitarnej do działań nie mających z filantropią nic wspólnego, będących przykrywką dla przestępczości.

Michał Szermer podkreślił, jak ważne było stworzenie w ostatnim czasie struktur szybkiego reagowania oraz jak istotna jest w obliczu wojny „edukacja i prewencja”.

– Wojna uświadomiła nam wyzwania, jakie wciąż przed nami stoją, a także pokazała wyraźnie, jak blisko są ze sobą powiązane kwestie finansów i bezpieczeństwa, oraz jak istotna jest zdolność instytucji do szybkiego działania w obliczu „faktów dokonanych”. Dlatego tak ważna jest świadomość ryzyka istniejących zagrożeń i podejmowanie działań w celu ich minimalizacji, współpraca na polu krajowym i międzynarodowym oraz połączenie polskich i unijnych przepisów, aby nasz system był skuteczny. Sankcje finansowe stały się narzędziem strategicznym – to kwestia naszego bezpieczeństwa – dodał Michał Szermer, wskazując, że Departament Informacji Finansowej skupia się nie tylko na analizie informacji finansowych, ale potrafi dostosować się do szybko zmieniających się warunków, w tym wojny na Ukrainie.

Karolina Michalczyk-Mizera z Biura Rzecznika Praw Obywatelskich przywołała działania Rzecznika w kwestiach pomocy humanitarnej, socjalnej, medycznej i prawnej dla uchodźców po wybuchu wojny na Ukrainie, realizowane we współpracy z organizacjami pozarządowymi.

Program konferencji

Transmisja konferencji

Projekt dofinansowany ze środków budżetu państwa, przyznanych przez Ministra Nauki i
Szkolnictwa Wyższego w ramach Programu „ Społeczna odpowiedzialność nauki II”, na
podstawie umowy nr POPUL/SP/0201/2023/01 z dnia 1 września 2023 r., dot. Projektu pt.
„Unia Europejska wobec konfliktów zbrojnych, ze szczególnym uwzględnieniem konfliktu w
Ukrainie