Prymas Wyszyński i relacje z uczelnią

Od kontestacji do akceptacji. Związki kardynała Stefana Wyszyńskiego z Akademią Teologii Katolickiej w Warszawie.

Po powrocie w 1956 roku z internowania Prymas Stefan Wyszyński zastał w Warszawie funkcjonującą od dwóch lat Akademię Teologii Katolickiej. Uczelni, powołanej jednostronną decyzja władz państwowych, zarzucano nie tylko brak kanoniczności, sprzeciw budził też sposób „osadzenia” Akademii w mariańskim kolegium na Bielanach. Po październikowej odwilży politycznej odżyły nadzieje środowiska profesorskiego na powrót do swoich macierzystych uczelni, czyli na Uniwersytet Jagielloński i Uniwersytet Warszawski. Te nadzieje podzielał również kardynał Wyszyński. Do reaktywacji wydziałów teologicznych na uniwersytetach w Krakowie i Warszawie jednak nie doszło. Trzeba było szukać innych rozwiązań. Dylemat Księdza Prymasa dobrze oddaje notatka z dzienników Pro memoria, które prowadził w latach 1948-1981. Pod datą 27 lutego 1958 roku zanotował:

Ks. Kwiatkowski (rektor ATK 1956-1965 – przyp. red.) i ks. Subera (prorektor ATK 1956-1966 i 1972-1980 – przyp. red.) w sprawie ATK. Składają memoriał w sprawie obecnego stanu ATK. Memoriału przyjąć nie mogę, gdyż w złym świetle stawia istotny stan prawny. Chcę utrzymać Wydział Teologiczny w Warszawie, ale nie mogę uważać się za człowieka aprobującego ATK.

Zwrot w sytuacji ATK i relacjach Prymasa z władzami uczelni nastąpił po 1959 roku, gdy kardynał Wyszyński, po decyzji watykańskiej Kongregacji Seminariów i Uniwersytetów Katolickich, objął władzę w zakresie kościelnym nad ATK. Decyzję Watykanu Prymas przedstawił na swoim pierwszym oficjalnym spotkaniu z Senatem uczelni, które miało miejsce w jego rezydencji na Miodowej 25 stycznia 1960. Niemal dwa lata później – 5 grudnia 1961 po raz pierwszy oficjalnie pojawił się na Akademii, by uczestniczyć w nabożeństwie w kaplicy akademickiej, a następnie w posiedzeniu naukowym. To był początek jego stałych kontaktów i wizyt na ATK, obecności na inauguracjach i udziale w życiu naukowym. Prymas Wyszyński na mocy nadanych uprawnień przez Stolicę Apostolską otrzymał tytuł Wielkiego Kanclerza ATK.

Wraz z objęciem funkcji rektora (1965-1972) przez ks. prof. Józefa Iwanickiego, byłego rektora KUL i przedwojennego współpracownika ks. dr. Stefana Wyszyńskiego z okresu, gdy ten był redaktorem naczelnym „Ateneum Kapłańskiego”, kontakty Wielkiego Kanclerza z ATK stały się częste i serdeczne. 4 października 1966 roku kardynał Wyszyński odprawił Mszę św. na inaugurację roku akademickiego. Następne inauguracje z jego udziałem odbyły się kolejno w latach 1972, 1973, 1974, 1975, 1976 i 1979.

W czerwcu 1970 na VIII Kongresie Biblistów Polskich, który odbywał się na ATK, Ksiądz Prymas wygłosił homilię podczas Mszy św. sprawowanej pod przewodnictwem kard. Karola Wojtyły. W marcu 1972 Ksiądz Prymas spotkał się z Senatem Uczelni, pracownikami naukowymi oraz księżmi studentami mieszkającymi w konwikcie. W rektoracie Akademii odbył rozmowę z władzami Uczelni, w kaplicy wygłosił konferencję na temat roli i zadań kapłana we współczesnym świecie, po czym w głównej sali wykładowej odpowiadał na pytania dotyczące życia Kościoła w Polsce i polskiej myśli teologicznej.

Podczas inauguracji roku akademickiego w 1972 roku ATK uczciła jubileusz 25-lecia biskupstwa Wielkiego Kanclerza, wydając księgę pamiątkową pt. „W kierunku człowieka” ze zbiorem jego najważniejszych przemówień i homilii. Publikacja ta stała się inspiracją dla ustanowienia nagrody Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego – pierwsi laureaci otrzymali ją z okazji jubileuszu 20-lecia UKSW w 2019 roku.

9 marca 1981 odbyła się nadzwyczajna sesja Senatu ATK w rezydencji Prymasa Polski na Miodowej, podczas której ciężko chory kard. Wyszyński wygłosił przemówienie, uważane za testament dla ATK. Powiedział m.in.:

Moi drodzy! Akademia Teologii Katolickiej przez swą pracę, przez skład profesorski, przez dotychczasowy dorobek, przez wkorzenienie się w opinię publiczną społeczeństwa katolickiego, naprawdę stat supra firmam petram. Akademii nic nie grozi. Proszę to sobie zapamiętać: nic ej bytowi nie grozi. (…) Ale można by napisać ogromny wolumen, gdy idzie o historię i anteriora sprawy – Akademii Teologii Katolickiej. Gdybyśmy sięgnęli np. do protokołów Komisji Mieszanej ongiś, czy Konferencji Episkopatu, czy też poszczególnych Komisji ds. Nauki, której przewodził ksiądz kardynał Wojtyła, ds. Kultury Katolickiej czy Seminariów Duchownych – znaleźlibyśmy tam wiele materiału z dziedziny, która i Was dotyczy; wiedzielibyście, że sprawa nie kona i że wasza praca nie jest daremna. Jest stałym wzrastaniem w teren opinii katolickiej w Polsce. A jak powiedziałem na początku, im ta praca będzie rzetelniejsza, im wyższy będzie poziom pracy profesorów, im większe wymagania postawicie młodzieży (to jest specjalny temat!), tym bardziej pewność utrzymania się tej instytucji i jej rozwoju jest, moim zdaniem, niezachwiana.

 Alicja Wysocka

Prymas Polski kard. Stefan Wyszyński w zbiorach Muzeum cyfrowego UKSW

Kalendarium
Wielki Kanclerz ATK, Patron UKSW