Nie tylko o „obrotach sfer niebieskich”

Nauce i ludziom nauki w Polsce nowożytnej poświęcona była dwudniowa ogólnopolska konferencja zorganizowana na naszej Uczelni w 550. rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika.

– Nie byłoby dobrze, gdyby to wydarzenie obchodzone na wielu polskich uniwersytetach pozostało nie zauważone i pominięte na UKSW. Choćby dlatego, że nasza Uczelnia nie tylko kształci studentów, ale i wychowuje w systemie wartości i ideałów. W taki sposób, by świadomie kształtować swoje życie, rzetelnie uprawiać naukę, troszczyć się o naszą ojczyznę i jej przyszłość – mówił ks. dr hab. Marek Stokłosa, prof. ucz. otwierający konferencję w imieniu ks. prof. dr hab. Ryszarda Czekalskiego, rektora UKSW. – Mikołaj Kopernik obok patrona naszego Uniwersytetu doskonale „wpisuje się” w tę misję. Chociaż żyli w różnych epokach, obaj fundamentem swego życia uczynili fides et ratio –  zakończył ks. dr hab. Marek Stokłosa, prof. ucz. dodając, że konferencja „upamiętnia najwybitniejszego naukowca nowożytnej Polski”.

Na konferencję zostali zaproszeni historycy z jedenastu uniwersytetów w Polsce: Warszawy, Krakowa, Torunia, Kielc, Rzeszowa, Gdańska, Olsztyna, Siedlec, Poznania, Białegostoku i Lublina.

List do uczestników konferencji skierował minister edukacji i nauki dr hab. Przemysław Czarnek, prof. ucz.

„Bardzo się cieszę, że 550. rocznica urodzin Mikołaja Kopernika, wybitnego astronoma i matematyka, ekonomisty i filozofa, doktora prawa kanonicznego, urzędnika i dyplomaty, prawdziwego człowieka renesansu, skłoniła Państwa do zorganizowania konferencji”  – napisał Minister Edukacji i Nauki w liście odczytanym przez Jacka Banasia, dyrektora Departamentu Kształcenia Ogólnego i Podstaw Programowych MEiN. – „Jestem przekonany, że to cenne przedsięwzięcie będzie wspaniałą okazją do szerszej prezentacji osiągnięć polskiej nauki w okresie nowożytnym, a także określenia jej znaczenia w dorobku światowym. Głęboko wierzę, że dyskusje uznanych w swoim środowisku autorytetów, mają szansę przerodzić się w prawdziwe forum wymiany myśli”.

Prof. dr hab. Wojciech Zawadzki, dyrektor Instytutu Historii UKSW zaznaczył, że „postać kanonika warmińskiego, duchownego, naukowca, astronoma, medyka, fascynuje kolejne pokolenia”.

– Świat nauki koncentruje się przede wszystkim na kopernikańskim heliocentryzmie, bo było to największe dzieło jego życia. Jedna książka, De revolutionibus orbium coelestium, potrafiła odmienić cały świat i ogląd Wszechświata – mówił. – Fascynujące były jednak nie tylko jego osiągnięcia naukowe, ale całe życie Kopernika. Europejczyk, bez kompleksów, przemieszczał się po całej Europie pomiędzy uczelniami, pośród społeczeństw zróżnicowanych ale mających wspólny świat wartości, opartych na kulturze antyku i na chrześcijaństwie. I mógł zapewne, ze swoim ogromnym potencjałem intelektualnym, osiąść i pracować w różnych miejscach, a wybrał maleńki Frombork. Odrzucając proponowaną mu sakrę biskupią, wybrał życiową pasję –  pracę naukową. Jest jednym z najlepiej przebadanych naukowców współczesności, dlatego organizatorzy dzisiejszej konferencji, czcząc postać i jubileusz astronoma, nie chcą koncentrować się wyłącznie na jego życiu i dorobku. Chodzi o to, by opowiedzieć o postaciach i środowiskach związanych z polską nauką, które dotąd były pomijane lub słabo rozpoznane – dodał.

Uczestnicy konferencji mogli, podczas pierwszego dnia, obok wystąpienia poświęconego Mikołajowi Kopernikowi „w osiemnastowiecznych kręgach pamięci”, „arabskich inspiracji w twórczości Mikołaja Kopernika” posłuchać referatów dotyczących Erazma z Rotterdamu, teoretyka prawa morskiego Samuela Fryderyka Willenberga, sześciokrotnego rektora Akademii Krakowskiej, matematyka, astronoma i lekarza Walentego Fontany, biskupa płockiego Erazma Ciołka czy metod pracy historyka, pisarza, teoretyka muzyki i dyplomaty Marcina Kromera.

Celem konferencji była prezentacja różnorodnych, rozległych, a zarazem nieszablonowych i oryginalnych zainteresowań badawczych zgromadzonych historyków odkrywających te znane i mniej znane postaci i środowiska nowożytnej nauki.

Ks. prof. dr hab. Waldemar Graczyk, dziekan Wydziału Nauk Historycznych UKSW, przypominając doniosłość odkryć zarówno geograficznych jak naukowych czasów, w których żył Mikołaj Kopernik, w swoim wystąpieniu podkreślił odwagę uczonego.

– Kiedy myślę o Koperniku to pierwsze słowo, które przychodzi mi na myśl to odwaga. Był niezwykle odważnym człowiekiem. Jego fundamentalne dzieło to była istna rewolucja. On zmieniał ówczesny świat, myślenie o świecie – mówił ks. prof. dr hab. Graczyk. –  Nauka i dzisiaj wymaga odwagi. Żeby zmierzyć się z utartym myśleniem w nauce, potrzeba odwagi. I mam nadzieję, że i nam jej nie zabraknie, by zaprezentować świeże, swoje własne spojrzenie na to, co było udziałem wieku XVI.

Konferencja „Nauka i ludzie nauki w Polsce nowożytnej. W 550. rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika” została zorganizowana przez Instytut Historii na Wydziale Nauk Historycznych UKSW 11 i 12 maja 2023 r.  Organizację konferencji sfinansowało Ministerstwo Edukacji i Nauki w ramach programu „Doskonała nauka”. Kwota dofinansowania z Ministerstwa Edukacji i Nauki to 21 615,00 zł, a całkowita wartość to 24 215,00 zł.