Geoarcheologiczne odkrycia w Polsce i Europie

Poznanie scenariusza zmian klimatu w III i IV wieku w rejonie północno-wschodniego Adriatyku to jeden z celów nagrodzonego grantem NCN projektu dr. hab. Fabiana Welca z Instytutu Archeologii UKSW.

Nie ma wątpliwości, że środowisko naturalne determinuje charakter osadnictwa i organizacji społecznej na danym obszarze. Każda zmiana środowiska wpływa na jego mieszkańców. Od zarania dziejów katastrofy naturalne stawały się przyczyną upadku wielkich i małych cywilizacji, ale zmiany dokonywały się także stopniowo, w ciągu dziesiątek, a nawet setek lat.  Właśnie taki długi proces chce prześledzić dr hab. prof. UKSW Fabian Welc, dyrektor Instytutu Archeologii UKSW.  Jego projekt badawczy pn.: Upadek, kryzys czy transformacja? Korelacja przemian późnoantycznego osadnictwa ze zmianami środowiska i klimatu w rejonie północno-wschodniego Adriatyku na podstawie wyników badań geoarcheologicznych i paleoklimatycznych uzyskał dofinansowanie w wysokości  741 tys. 480 zł w ramach konkursu Opus 19 Narodowego Centrum Nauki.

W pracy nad  Adriatykiem zostaną wykorzystane m.in. wskaźniki paleośrodowiskowe, które pozwolą na rekonstrukcję zmian środowiska w północno-wschodnim regionie akwenu, czyli rzymskiej północnej Dalmacji  i Histrii. – Dzięki wyodrębnieniu czterech stanowisk archeologicznych, zlokalizowanych na żyznych obszarach uprawnych dowiemy się, w jaki sposób korzystali z nich ówcześni mieszkańcy, a w rezultacie poznamy interakcje między człowiekiem a ekosystemem w tamtym okresie.  Do tego celu posłużą nam odwierty w osadach dennych trzech wybranych jezior położonych w dalmatyńskiej strefie przybrzeżnej (Vransko, dawnym jeziorze Fruška lokva i Velo Blato) – mówi prof. Welc.

Wykorzystanie wielu metod badawczych, w tym m.in. geoarcheologicznych  pozwoli na stworzenie pierwszego scenariusza zmian klimatu i środowiska w późnym okresie rzymskim dla wschodniego regionu Adriatyku. Ten scenariusz zostanie skorelowany z przemianami sieci osadniczej dostępnymi w bazach GIS (Geographical Information System/ System Informacji Przestrzennej).

Geoarcheologia została również zastosowana do odtworzenie architektonicznej historii najstarszego czynnego klasztoru w Polsce, czyli opactwa benedyktynów w Tyńcu.

Dzięki tej metodzie profesor  Welc  ze swoim zespołem odtworzył  plan nieistniejącej dziś XVI-wiecznej  zabudowy  w obrębie opactwa. Na temat tej budowli zachowały się nieliczne źródła historyczne i archeologiczne.

– Tegoroczne badania georadarowe pozwoliły stworzyć  niemal kompletny plan zabudowy budynku, co pozwoliło na wstępną jego rekonstrukcję oraz umiejscowienie w ramach założenia klasztornego. Na planach georadarowych widać m.in. główne wejście, które najprawdopodobniej było zadaszone (być może w formie ganku) oraz nieznane wcześniej skrzydło lub eksponowany ryzalit – powiedział PAP prof. Welc.

Na podstawie uzyskanych danych powstanie trójwymiarowa rekonstrukcja założenia. Nadrzędnym celem badań geoarcheologicznych jest odtworzenie przemian zachodzących na przestrzeni czasu na tynieckim wzgórzu-lokalizacja i dokumentacja niezachowanych na powierzchni terenu reliktów dawnej architektury zabytkowej.

W materiale korzystano z serwisu PAP Nauka w Polsce