Na tropie polskiego dziedzictwa

W listopadzie i grudniu 2019 r. Instytut Historii Sztuki UKSW brał udział w realizacji międzynarodowego projektu „Synagoga w Oni (Gruzja) – ślady polskiego i gruzińskiego dziedzictwa w Izraelu”.

Projekt sfinansowany ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Organizatorem przedsięwzięcia był Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma w Warszawie, a pozostałymi partnerami: Uniwersytet Ben Guriona w Beer Szewie (Izrael) oraz Państwowy Uniwersytet w Tbilisi (Gruzja), Instytuty Polskie w Tbilisi i Tel Awiwie oraz Fundacja Polskiej Sztuki Nowoczesnej. Grupa uczestników projektu złożona była z 18 studentów (po 6 osób z każdego uniwersytetu), wykładowców, reprezentantów ŻIH oraz artystki Mai Gordon (Amsterdam), fotografa Radka Polaka (Warszawa) i kuratora sztuki współczesnej Sarmena Beglariana (Warszawa). 

Inspiracją dla projektu była legenda o rabinie z Oni studiującym w Warszawie, który zachwycony Wielką Synagogą na Tłomackiem zapragnął stworzyć na jej wzór bożnicę w rodzinnym mieście. Eklektyczna budowla powstała w 1895 r. i do dzisiaj jest w Gruzji trzecią, co do wielkości. Kiedy w początku lat 70. XX w. Żydzi emigrowali do Izraela, zabrali ze sobą do Beer Szewy nie tylko wspomnienie o pozostawionej w Oni synagodze, jej makietę, najcenniejsze obiekty kultu, w tym zwoje Tory, ale także pamięć o jej warszawskim pierwowzorze. Tam stała się częścią ich dziedzictwa, mitem, fantazją, ale i punktem odniesienia.

Podczas projektu zinwentaryzowano synagogę w Oni wraz z tamtejszym kirkutem. W Izraelu pod kierunkiem Mai Gordon i Sarmena Belgariana studenci wykonali prace plastyczne, które staną się wkrótce ich wspólnym, artystycznym znakiem pamięci.

Instytut Historii Sztuki UKSW reprezentowały: dr Magdalena Tarnowska oraz dr Romana Rupiewicz wraz z szóstką studentów: Natalią Tokarską, Magdą Lucimą, Patrycją Żak, Moniką Kowalik, Angeliką Pędzich i Andrzejem Michalakiem.

Fot. Radek Polak