Zło dobrem zwyciężaj. Konferencja naukowa w Belwederze

W związku z przypadającą w tym roku 40. rocznicą męczeńskiej śmierci bł. ks. Jerzego Popiełuszki, w rocznicę beatyfikacji kapelana „Solidarności”, w Belwederze odbyła się konferencja naukowa, której współorganizatorem był Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego.

Konferencję „Zło dobrem zwyciężaj. Ks. Jerzego Popiełuszki koncepcja przemiany człowieka i świata” zorganizowała Kancelaria Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej we współpracy z Uniwersytetem Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Centrum Katolickiej Nauki Społecznej UKSW i Społecznym Komitetem Upamiętnienia 40. rocznicy Porwania i Męczeńskiej Śmierci bł. Ks. Jerzego Popiełuszki. Podczas konferencji ks. prof. dr. hab. Ryszarda Czekalskiego, rektora UKSW reprezentował ks. dr hab. Marek Stokłosa, prorektor ds. nauki i współpracy międzynarodowej.

Postać ks. Jerzego Popiełuszki, kapłana męczennika zamordowanego przed czterdziestu laty przez komunistyczną służbę bezpieczeństwa, przywołał prezydent Andrzej Duda w liście skierowanym do uczestników konferencji, a odczytanym przez szefa kancelarii Prezydenta RP Grażynę Ignaczak-Bandych. Prezydent podkreślił, że posługa kapelana „Solidarności” wymagała wyjątkowego „hartu ducha i heroizmu”, zaś jego homilie w „beznadziei i mrokach stanu wojennego”, podtrzymywały na duchu i dawały nadzieję na przetrwanie. Nazwał „gorliwym i konsekwentnym” dążenie ks. Jerzego Popiełuszki do „przemiany człowieka i świata w imię prawdy i dobra”.

– Msze za ojczyznę przyciągały tysiące osób wsłuchujących się w homilie warszawskiego duszpasterza ludzi pracy, który wzywał do opierania się złu, w sposób pokojowy, bez przemocy – napisał prezydent Andrzej Duda. – Słowa ks. Jerzego „Zło dobrem zwyciężaj” można było wówczas zinterpretować tak: zło polegające na kłamstwie zwyciężaj dobrem, którym jest prawda. To uniwersalne i ponadczasowe wskazanie dla tych którzy mierzą się z wszelkim złem. I choć właśnie obrona prawdy wymaga najwięcej odwagi, determinacji i poświęcenia, życie, dzieło i pośmiertne zwycięstwo ks. Jerzego dowodzą, że prawda jest potężnym orężem – zakończył Prezydent RP

Wierność prawdzie niezależnie od konsekwencji

Podczas konferencji prelegenci zastanawiali się w jaki sposób możemy dziś, w świecie przemieszania dobra ze złem, mówić o heroicznym kapłanie, którego śmierć, stała się dla przytłoczonych stanem wojennym Polaków, impulsem do upomnienia się o wolność, prawdę i solidarność. Jak biorąc przykład z kapelana „Solidarności”, być wolnym od lęku, ale też od żądzy odwetu i przemocy.

W swoim wystąpieniu prof. dr hab. Wojciech Roszkowski z Instytutu Nauk Politycznych PAN mówił, że ks. Jerzy Popiełuszko łączył w swoim postępowaniu rozwagę, wierność prawdzie niezależnie od konsekwencji i męstwo graniczące z heroizmem. Prelegent podkreślił, że kapłan męczennik bezkompromisowo potrafił odróżnić dobro od zła, co także dziś jest nam bardzo potrzebne. Prof. Wojciech Roszkowski zaznaczył, że ks. Jerzy Popiełuszko swoimi kazaniami i postawą dawał, ówczesnemu młodemu pokoleniu, na przekór mrocznej rzeczywistości stanu wojennego, autentyczną nadzieję.

Prof. dr hab. Grzegorz Kucharczyk z Instytutu Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN nazwał ks. Jerzego Popiełuszkę mężem stanu, podążającym śladem swoich wielkich poprzedników: kardynała Stefana Wyszyńskiego i papieża Jana Pawła II, postrzegającym relatywizm moralny jako szczególne zagrożenie. Prelegent zwrócił uwagę na charakteryzujący ks. Jerzego „autentyzm będący konsekwencją wiary”, oznaczający spójność słów i czynów.

Znowu trzeba dać świadectwo

Ks. prof. Piotr Mazurkiewicz z Instytutu Nauk o Polityce i Administracji UKSW zacytował w swoim wystąpieniu list Episkopatu Polski sprzed beatyfikacji ks. Jerzego w 2010 r. Podkreśla się w nim aktualność świadectwa i przesłania księdza Jerzego, który uczył jednoczenia się wokół spraw najważniejszych, uwalniania się od nienawiści i budowania murów, które dzielą, zwyciężania zła dobrem, a także stawania w obronie prawdy, godności człowieka oraz ewangelicznych wartości.
Prelegent przywołał sytuacje w różnych okresów życia ks. Jerzego, świadczące o niezłomnej odwadze i zawierzeniu Opatrzności kapłana, który doświadczył dramatycznego dylematu pogodzenia wierności ludziom, za których czuł się odpowiedzialny i przyrzeczenia posłuszeństwa, jakie złożył biskupowi w dniu święceń.

– Zapamiętałem ks. Jerzego jako człowieka wiernego drugiemu człowiekowi niezależnie od okoliczności. Postawa ks. Jerzego także dziś może być dla nas inspiracją – mówił ks. prof. Mazurkiewicz. – Bywał karany nie tylko za obronę swojego różańca, ale także za nielegalne chodzenie w niedzielę do kościoła. Musiał się bez ubrania czołgać po ziemi posypanej żwirem, wiele godzin stać przed strażnikiem obciążony pełnym wojskowym ekwipunkiem, był podtapiany na basenie, ale różańca nie oddał.
Ks. prof. Mazurkiewicz podkreślił, że to właśnie ks. Jerzemu, w 1983 r., podczas akcji usuwania krzyży ze szkół, powierzono na przechowania krzyże z jednego z warszawskich liceów, o czym pamięć staje się szczególnie aktualna dziś, gdy znowu trzeba dawać świadectwo i upominać się o obecność krzyży w miejscach publicznych. Prelegent zaznaczył, że właśnie kapelan „Solidarności” może być dziś dla nas przykładem postawy bezinteresownego poświęcenia. Wiedząc „czego się trzymać”, komu powinniśmy być wierni, mamy szansę wznieść się ponad ciasny egoizm i odkryć sens życia.

Wolność budowana na prawdzie i wierze

Dr Ewa K. Czaczkowska z Instytutu Edukacji Medialnej i Dziennikarstwa UKSW, podkreśliła, że wielkimi mistrzami ks. Jerzego Popiełuszki, nauczycielami nauczania społecznego Kościoła, byli Prymas Tysiąclecia i Jan Paweł II, zaś on sam mówił, że nie głosi „własnej mądrości”, ale mądrość Kościoła wyrażaną przez „większych od siebie”. Prelegentka przypomniała o wszechnicy robotniczej zorganizowanej po sierpniu 1980 r. przez młodego kapłana w kościele św. Stanisława Kostki, na wzór Chrześcijańskiego Uniwersytetu Robotniczego, powołanego przed II wojną światową we Włocławku przez przyszłego prymasa Tysiąclecia.

– Ten czas, od momentu utworzenia wszechnicy, której sam ks. Jerzy był słuchaczem, do lutego 1982 r., kiedy zaczął odprawiać Msze św. za ojczyznę z homiliami, były jemu samemu potrzebne. Dopiero wielki zryw solidarnościowy i podjęta przez odrodzoną wspólnotę próba naprawy życia społecznego w duchu wartości chrześcijańskich, zwróciły jego zainteresowanie ku społecznemu nauczaniu Kościoła – mówiła dr Ewa K. Czaczkowska. – Siła kazań, nauczania społecznego ks. Jerzego była ogromna, gdyż on te wszystkie pojęcia z zakresu nauczania społecznego Kościoła o prawdzie i godności człowieka, o wolności, sprawiedliwości i solidarności, umiejscawiał wprost w życiu, w tym wszystkim co dotyczyło konkretnych ludzi.
Dr Ewa K. Czaczkowska zaznaczyła, że osią, wokół której koncentrowało się nauczanie ks. Jerzego, była wolność wewnętrzna – wolność ducha, budowana na prawdzie i wierze, będąca warunkiem odzyskania wolności zewnętrznej.

Niezwykły fenomen Mszy za ojczyznę

O niezwykłej sile oddziaływania Mszy za ojczyznę mówiła prof. Anna Kozłowska, dyrektor Instytutu Językoznawstwa UKSW.

– Ksiądz Jerzy rozumiał, że dzięki kulturze wysokiej naród pozostał niepodległy. Wiersze romantyków odczytywał jako żywe słowo, z którego można czerpać inspirację. Wybitni aktorzy, wypowiadając słowa Słowackiego czy Norwida, mówili w imieniu narodu i użyczali swojego głosu dla dobra wspólnego – mówiła prof. Anna Kozłowska, przywołując niezwykły fenomen Mszy św. na warszawskim Żoliborzu, które w szczytowym momencie gromadziły 50.000 osób, a z których nagrania kolportowano w „niekontrolowanej liczbie egzemplarzy” w kraju i zagranicą.

Prelegentka zapowiedziała kompletowanie dokumentacji i przeprowadzenie, nieistniejącej dotąd, dogłębnej analizy Mszy za ojczyznę, której podjął się i rozpoczął w roku akademickim 2023/2024 Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego.

Przywrócić słowom znaczenie

Prof. dr hab. Piotr Tomasik, dziekan Wydziału Teologicznego UKSW, dziękując w imieniu ks. prof. dr. hab. Ryszarda Czekalskiego, rektora UKSW prezydentowi Andrzejowi Dudzie za możliwość zorganizowania konferencji w Belwederze, przywołał słowa ks. Jerzego Popiełuszki o „niewidzialnych więzieniach”, które „sięgają duszy, sięgają głęboko prawdziwej wolności”. Jak zaznaczył Dziekan Wydziału Teologicznego UKSW zyskują one szczególny sens w dzisiejszych czasach deficytu prawdy, gdy potrzebne jest przywracanie słowom ich właściwych, prawdziwych znaczeń.

Konferencję „Zło dobrem zwyciężaj. Ks. Jerzego Popiełuszki koncepcja przemiany człowieka i świata” zorganizowała Kancelaria Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej we współpracy z Uniwersytetem Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Centrum Katolickiej Nauki Społecznej UKSW i Społecznym Komitetem Upamiętnienia 40. rocznicy Porwania i Męczeńskiej Śmierci bł. Ks. Jerzego Popiełuszki. Moderatorami paneli byli Krzysztof Ziemiec, dr Milena Kindziuk i Grzegorz Górny.